Έξι μήνες πριν έγινα δεκτός με υποτροφία για PhD σε Disegno e Metodi di Sviluppo Prodotto στο Politecnico di Milano. Το πώς το χάρηκα δεν περιγράφεται. Η προσπάθεια ήταν καθ' όλα δική μου μέσα από πολλές αντιξοότητες όλα τα χρόνια, ούτε «πλάτες» είχα ποτέ, ούτε όλα ευνοϊκά μου πήγαιναν πάντα. Ξεκίνησα λοιπόν να εξερευνώ τον καινούριο κόσμο του Ιταλικού Πανεπιστημίου και μάλιστα σε επίπεδο PhD, αφού το πέρασμά μου από τη Φλωρεντία «δεν ακούμπησε» (ιδιωτική σχολή, άλλη φιλοσοφία, ως επί το πλείστον ξένοι καθηγητές κλπ).
Από την αρχή ο υπεύθυνος καθηγητής του τμήματος έρευνας όπου βρισκόμουν έδειξε την ανησυχία του για το αν μπορώ να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις του γραφείου και το PhD γενικά. Τον διαβεβαίωσα, άλλωστε ήταν ένα όνειρο που γινόταν πραγματικότητα, ήμουν (και είμαι) γεμάτος ιδέες που περίμεναν να υλοποιηθούν. Με τις ευλογίες του λοιπόν (και την αμφιβολία του) ξεκίνησα να ετοιμάζω μία έρευνα για το sustainable design energy efficient οικιακών συσκευών.
Έξι μήνες μετά, και έχοντας κάνει -κάκιστα- ελάχιστες (δεν είχα μπει στο κλίμα) revisioni (= συνεδρίες για επίβλεψη; Δεν ξέρω πώς να το εκφράσω στα ελληνικά) με την tutor μου, έφτασα στο σημείο 3 εβδομάδες πριν την πρόοδο του εξαμήνου (παρουσίαση της πορείας της διατριβής ενώπιον του συμβουλίου των καθηγητών) να δεχτώ μια κατραπακιά από την καθηγήτρια διότι το θέμα που διάλεξα επ' ουδενί μοιάζει με διδακτορική διατριβή αλλά με απλή πτυχιακή, καθώς ούτε κάτι το θεωρητικό είναι ούτε έρευνα περιλαμβάνει, όλα αυτά που γράφονται είναι πράγματα γνωστά εδώ και 30 χρόνια μπλα μπλα μπλα και ότι σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Politecnico di Milano μπλα μπλα μπλα δεν είναι κατάλληλο για θέμα μπλα μπλα μπλα «και δεν ξέρω εγώ πώς δουλεύετε στα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα» μπλα μπλα μπλα.
Μέσα σε μία εβδομάδα άλλαξα θέμα διατριβής. Η νέα πρότασή μου είχε να κάνει με την ενσωμάτωση και βελτίωση της θεωρίας «Absorptive capacity» στο σχεδιασμό για το Sustainable development. Κανόνισα εκ νέου revisione με την tutor όπου εισέπραξα θετικά σχόλια για το θέμα, μπλα μπλα μπλα, «μπήκες επιτέλους στη φιλοσοφία του διδακτορικού» μπλα μπλα μπλα, και κανονίστηκε meeting για revisione με τον υπεύθυνο καθηγητή δύο μέρες μετά ώστε να αξιολογήσει κι αυτός το θέμα 2 εβδομάδες πριν την τελική παρουσίαση του εξαμήνου.
Πέντε ώρες πριν λοιπόν, έφαγα και δεύτερη κατραπακιά, πολύ μεγαλύτερη από την πρώτη αφού «εξακολουθώ να μη βλέπω την έρευνά σου», «αυτά που μου λες τα γνωρίζω ήδη, πες μου κάτι που δεν ξέρω, ΑΥΤΟ είναι έρευνα PhD», «ασχολείσαι με marketing, εδώ είναι Πολυτεχνείο και ασχολούμαστε με το design» (αλήθεια ρε μλκ; Τότε γιατί άλλαξα θέμα 7 ημέρες πριν; Μήπως γιατί ήταν καθαρά design και μου σπάσατε τα @@ ότι δε συνάδει με τη φιλοσοφία της έρευνας και γι' αυτό δεν το θέλατε;), «έξι μήνες πληρώνεσαι (υποτροφία) και δεν κάνεις έρευνα», «μάλλον δεν έχεις καταλάβει τι γίνεται στο PhD», «δε μου δίνεις το 'pezzetino culturale' που πρέπει να δώσει ένας ερευνητής» και άλλα όμορφα.
OK, περίμενα τέτοια συμπεριφορά από αυτόν, είναι ο άνθρωπος που και ΟΛΑ να τα έχεις κάνει όπως ΘΕΛΕΙ (προσοχή! όχι όπως ΠΡΕΠΕΙ) θα σου βρει κάτι που δεν έχεις κάνει, απλά για να τονίσει για μία ακόμη φορά ότι αυτός είναι ψηλά, όχι εσύ. Περισσότερο από όλα με ενόχλησαν τα λόγια της tutor μετά από τη συνάντηση με τον υπεύθυνο αφού «Υπάρχουν άνθρωποι που απλά δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας μια έρευνα PhD», «ξανασκέψου το. Μάλλον δεν κάνεις για ερευνητής, κάνεις για σχεδιαστής», «εγώ δεν είμαι αυτή που θα σου πει ποια θα είναι η έρευνά σου, εγώ έκανα το PhD μου, ΕΣΥ πρέπει να τη βρεις, δεν μπορώ να σε βοηθήσω, είμαι εδώ για να ασκώ κριτική» (αλήθεια, τι διάολο χρειάζομαι τον tutor αν δεν μπορεί να με βοηθήσει;) μπλα μπλα μπλα. Φυσικά, άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί μεν να τη γλιτώσω στην πρόοδο του Ιουλίου, αφού δεν υπάρχει βαθμολογία αλλά στην ετήσια πρόοδο του Δεκεμβρίου παίζω το κεφάλι μου και είναι ορατός ο κίνδυνος να μη με αφήσουν να συνεχίσω στο δεύτερο χρόνο, κάτι το οποίο σημαίνει και διακοπή της υποτροφίας για το διάστημα που θα «ξαναπαρακολουθήσω» τον πρώτο χρόνο.
Μέχρι ενός σημείου καταλαβαίνω ότι αυτά αποτελούν ψυχολογικό πόλεμο των καθηγητών. Άλλωστε όποιος έχει σπουδάσει σε ιταλικό Πανεπιστήμιο μπορεί να το επιβεβαιώσει. Μήπως όμως τελικά έχουν δίκιο; Μήπως δεν κάνω για ερευνητής; Από μικρός ούτως ή άλλως ήθελα να γίνω σχεδιαστής. Στο σημείο όμως που βρίσκομαι είναι λες και ξεκινάω από το μηδέν: σχεδιαστής δεν μπορώ να αποδείξω ότι είμαι, δεν έχω portfolio διότι δεν ασχολήθηκα τόσα χρόνια στο τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού του ΤΕΙ Κοζάνης με το design (κάναμε ό,τι άλλο μάθημα μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους, ναι, μέχρι και ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ) και στη Φλωρεντία έχασα το ενδιαφέρον μου να ασχοληθώ με τη δημιουργία concepts. Ερευνητής δεν μπορώ να αποδείξω ότι είμαι, έχουν περάσει 6 μήνες χωρίς να υπάρχει έρευνα παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλλα το διάστημα αυτό. Τι είμαι τελικά;
Θα ήθελα πολύ να μου δώσει κάποιος που ανέβηκε το σκαλοπάτι του διδακτορικού ένα δικό του ορισμό για το τι σημαίνει «PhD» βάσει των εμπειριών του. Φυσικά απόψεις επί του γενικού θέματος είναι δεκτές από όλους.