Το φάντασμα της μεσαίας τάξης πλανάται πάνω από τον κόσμο
18/9/2010
Του Γιώργου Παυλόπουλου
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Μάικλ Σπενς, μιλώντας προς τους Financial Times στο πλαίσιο ενός αφιερώματος που δημοσιεύτηκε στις 30 Ιουλίου με τίτλο «η κρίση της μεσαίας τάξης στην Αμερική», εμφανιζόταν εξαιρετικά ανήσυχος. «Έχω ένα αίσθημα που με κατατρώει όσον αφορά το μέλλον της Αμερικής.
Όταν οι άνθρωποι χάνουν το αίσθημα της αισιοδοξίας, τα πράγματα τείνουν να γίνουν πιο ρευστά. Το μέλλον που φοβάμαι περισσότερο για την Αμερική είναι η Λατινική Αμερική: μια κοινωνία με ολοένα μεγαλύτερες ανισότητες, η οποία θα είναι ευάλωτη σε βίαιες μετατοπίσεις (...) Δείτε τι συμβαίνει με το Tea Party. Αν και δεν συμφωνώ με τις απόψεις τους, τα μέλη του είναι Αμερικανοί των μεσαίων στρωμάτων, οι οποίοι υπέφεραν σιωπηρά επί χρόνια».
Απειλές και προκλήσεις
Περίπου 3,5 χρόνια νωρίτερα, στις 9 Απριλίου του 2007 -προτού καν, δηλαδή, εκδηλωθεί η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση- η εφημερίδα The Guardian έφερνε στη δημοσιότητα μια μελέτη του βρετανικού υπουργείου Άμυνας για τις απειλές και προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας τις επόμενες δεκαετίες. Εκεί, ανάμεσα στα άλλα, οι συντάκτες εκτιμούσαν ότι «τα μεσαία στρώματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε μια επαναστατική τάξη, αναλαμβάνοντας τον ρόλο τον οποίο ο Μαρξ επιφύλασσε για το προλεταριάτο».
Επιστρέφοντας στο σήμερα, είναι σαφές ότι κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα εάν η ανάκαμψη είναι οριστική ή επίκειται μια δεύτερη συνεχόμενη ύφεση στον ανεπτυγμένο κόσμο. Το σίγουρο, πάντως, όσον αφορά τις μεσαίες τάξεις, είναι ότι πλήττονται βίαια από τη λιτότητα, την άγρια φορολόγηση και την έλλειψη ρευστότητας -και ναι μεν δεν έχουν αποκτήσει επαναστατικά χαρακτηριστικά, όμως μεγάλο τμήμα τους έχει ήδη «προλεταριοποιηθεί» (επιβεβαιώνοντας την πρόβλεψη που επακριβώς είχε κάνει ο Μαρξ για τις περιόδους των μεγάλων κρίσεων).
Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στις τάξεις της νέας γενιάς, του φυσικού αιμοδότη των μεσαίων τάξεων της Ευρώπης και των ΗΠΑ μεταπολεμικά. «Η ποίηση και η μουσική που συνόδευαν την εκδήλωση για την έναρξη του Παγκόσμιου Έτους της Νεολαίας δεν μπόρεσαν να απαλύνουν την εικόνα: το παρόν και το μέλλον είναι μαύρα για τους νέους. Μεγάλα θύματα της κρίσης του 2008-'09, μοιάζουν να έχουν συνθηκολογήσει, σε βαθμό που αρκετοί να κάνουν λόγο για τη χαμένη γενιά», έγραφε πρόσφατα η γαλλική εφημερίδα le Monde, παρουσιάζοντας στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Εργασίας, σύμφωνα με τα οποία 81 εκατ. νέοι ηλικίας 16-24 ετών είναι σήμερα άνεργοι!
Δεν είναι να απορεί, λοιπόν, κανείς για την ανησυχία που διακατέχει πολλούς αξιωματούχους των διεθνών οργανισμών και υπηρεσιών. Ούτε προκαλούν έκπληξη οι ολοένα πιο συχνές αναφορές στο ενδεχόμενο η κρίση να απειλήσει τις δημοκρατίες ή να οδηγήσει ακόμη και στο ξέσπασμα πολέμων. Κάτι ήξερε, φαίνεται, το Κολέγιο Πολέμου του αμερικανικού Πενταγώνου όταν, τον Δεκέμβριο του 2008 προειδοποιούσε πως η κρίση μπορεί να οδηγήσει «σε εκτεταμμένη αναταραχή και ανάγκη χρήσης του στρατού για την επιβολή της τάξης».
Είναι, πιθανότατα, ο ίδιος λόγος που κάνει τον Γκίντεον Ραχμάν να ισχυρίζεται (βλέπε το ένθετο των FT στο σημερινό φύλλο) ότι η κατάρρευση της Lehman Brothers ήταν πιο σημαντική από εκείνη των Δίδυμων Πύργων...
Κινδυνεύει ο κόσμος μας!
«Όσο λιγοστεύει η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, οι άνθρωποι ενδέχεται να στραφούν σε μη παραγωγικές ή και βίαιες δραστηριότητες, που πιθανόν να οδηγήσουν στην αστάθεια, την κατάρρευση της δημοκρατίας, ακόμη και στον πόλεμο». Αυτό ισχυρίστηκε ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, στη συνδιάσκεψη του Όσλο με θέμα την αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος της ανεργίας. «Είναι κάτι περισσότερο από τον κίνδυνο της μακροοικονομικής σταθερότητας, κινδυνεύει η σταθερότητα του κόσμου μας», πρόσθεσε ο Ντομινίκ Στρος-Καν, τονίζοντας ότι η κρίση δεν θα ξεπεραστεί, αν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ανεργίας.
Η λιτότητα έχει τα όριά της...
Τους τεράστιους κινδύνους που ενέχει η σκληρή πολιτική λιτότητας για την Ελλάδα επισήμανε πρόσφατα ο πρόεδρος ενός από τα πλέον έγκυρα ευρωπαϊκά ινστιτούτα, του γερμανικού IFO, κατά τη διάρκεια συνάντησης πολιτικών και επιχειρηματικών ηγετών που έγινε στο Τσερνόμπιο της Ιταλίας.
«Είναι αδύνατο να περικόψουν τους μισθούς κατά 30% χωρίς σημαντικές ταραχές», σημείωσε ο Χανς Βέρνερ Ζιν, για να προσθέσει: «Η πολιτική της αναγκαστικής εσωτερικής υποτίμησης, ο αποπληθωρισμός και η ύφεση θα μπορούσαν να οδηγήσουν την Ελλάδα στο χείλος του εμφυλίου πολέμου».
