JimClark
Είναι μια διαδρομή επική

(Μετά από παράκληση χιλιάδων οπαδών του θέματος (οκ, του Κωνσταντίνου και κα'να 2 άλλων)...)

Χωρίς πολλά πολλά και έχοντας προλογίσει άλλοτε για τη δυσκολία του εγχειρήματος, παρουσιάζω την πιο δύσκολη και περιπετειώδη «ένωση» πρωτευουσών 2 γειτονικών νομών. Το μεγαλείο του Αχελώου, το φράγμα της Μεσοχώρας, το δύσκολο κομμάτι της Γκρόπας (μέχρι πρότινος χωματόδρομος), η απέραντη ερημιά που μπορεί κανείς να τύχει σε μεγάλο κομμάτι του δρόμου, οι δύσκολες συνθήκες όπως ομίχλη, πούντα, γλίτσα και παγετός, συνθέτουν ένα περίεργο πλην πανέμορφο παζλ. Διασχίζεις την Πίνδο. Δεν είναι εύκολα πράγματα αυτά.

Νεούδι τότε το 2009 που πρωτοτόλμησα το εγχείρημα ήθελα να διασχίσω το δρόμο μεταξύ Άρτας και Τρικάλων. Ήξερα ότι η απόσταση ήταν κοντά στα 150 χμ πάνω κάτω. Είχα βασιστεί στη δεινότητα του Fiesta να καταπίνει τα ορεινά χιλιόμετρα σε γρήγορους ρυθμούς, οπότε υπολόγιζα κανένα 2ωρο. Πού να ξερα. Το GPS όταν προγραμματίστηκε να με πάει έδειξε υπολογιζόμενο χρόνο 3 ώρες και 25 λεπτά. Κάτι ήξερε παραπάνω. Και μαζί με φωτογραφίες, συγκινήσεις και διαλείμματα κάπου τόσο μου πήρε.

Συνδυάζω αυτό το κομμάτι της διαδρομής μαζί με ένα όμορφο που αναδεικνύει και την ομορφιά του ορεινού κομματιού του νομού Τρικάλων. Συγκεκριμένα τον ορεινό όγκο του Κόζιακα και συγκεκριμένα τα χωριά της Ελάτης, το πέρασμα από τη Χρυσομηλιά και το χιονοδρομικό του Περτουλιού. Πιο συγκεκριμένα:

11. Περτούλι – Πύλη Τρικάλων – Μεσοχώρα – Άρτα

Χάρτης Διαδρομής

Η διαδρομή αρχίζει από την όμορφη Καλαμπάκα. Με αξιοθέατο τα Μετέωρα [Εικ. 01], είναι ένα καλό σημείο για όσους θέλουν να αρχίσουν τη διαδρομή. Συγκεκριμένα ως σημείο έναρξης της χιλιομέτρησης (0.0) ορίζεται η διασταύρωση προς Διάβα και Κρύα Βρύση, που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης, στο τμήμα προς Τρίκαλα και Γρεβενά. Αρχίζουμε από χαμηλά σχετικά υψόμετρα (250m).

(1.2) και έχουμε περάσει τη γέφυρα του Πηνειού ποταμού, στρίβουμε δεξιά προς Περτούλι κ λοιπά χωριά. Συνεχίζουμε σε στενό σχετικά επαρχιακό δρόμο με καλή σήμανση έχοντας τον ποταμό στα δεξιά μας και περνάμε ένα κομμάτι πλούσιο σε βλάστηση πλατανιών.

(9.0) και περνάμε άλλη μια γέφυρα του Πηνειού, ο οποίος λίγο πιο εκεί «δένει» με το ρέμα Μουργκάνι. (9.2) και στρίβουμε αριστερά προς τον ορεινό όγκο, πάλι ακολουθώντας πινακίδες προς Περτούλι. Συνεχίζοντας δεξιά κατευθυνόμαστε πίσω, «δυτικά» του ορεινού όγκου που θα επισκεφτούμε, περνώντας τα χωριά του Ασπροπόταμου. Καστανιά, Κρανιά, Αγία Παρασκευή, αλλά αυτή είναι άλλη βόλτα. Στρίβοντας προς το Περτούλι ο δρόμος εμπνέει για λίγο μεγαλύτερες ταχύτητες. Ανοιχτές στροφές, ορατότητα, πολύ καλή άσφαλτος κ ο Πηνειός στα αριστερά.

(12.7) και μπαίνουμε σε ένα πιο σφιχτό κομμάτι με κοφτές στροφές και κάπου εκεί είναι το χωριό Αμπέλια. Στο (16.0) έχουμε ανέβει στα (450m) και ο δρόμος στενεύει περισσότερο. (16.4) και διασταύρωση στην οποία στρίβουμε αριστερά. Δεξιά βγάζει στο Κλεινό, πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου. Η χάραξη του δρόμου ξανά ανοίγει κάπως με κάποιες απλωτές ευθείες που πλέον αρχίζουν και μπαίνουν ολοένα και περισσότερο μέσα στον ορεινό όγκο, τον οποίο «σκίζει» ο Πηνειός στο πέρασμά του [Εικ. 02].

(19.4) και προσοχή σε τυφλό χάλασμα – πέσιμο του δρόμου μετά από στροφή [Εικ. 04]. (21.5) και περνάμε πάνω από γέφυρα. Στρίβουμε αριστερά και αφήνουμε το Παλαιοχωρίτικο ρέμα (που λίγο πιο πριν στη διαδρομή «γίνεται» ο Πηνειός) στα δεξιά μας . Ανηφορίζουμε στα 600m στο 23.5 συνεχίζοντας ανοιχτοστροφάτη διαδρομή. (24.2) προσοχή στη λακούβα κρατήρα.

(26.0) Νέα άσφαλτος στο σημείο αυτό, και μπάσιμο σε ένα μεγάλο δασικό πνεύμονα με πυνκή βλάστηση ελάτων στα 800m [Εικ. 06 07 και [08]](http://static.panoramio.com/photos/original/52963838.jpg). (28.0) και εδώ μόνο ένα κομμάτι έχει μείνει χωματόδρομος πολύ καλής κατάστασης, ένα κλικ πλην το στρώσιμό του. Προσοχή αν δε στρωθεί για μικρά νεροφαγώματα τη χειμερινή περίοδο. (29.0) και η ανάβαση περνά τα 1000m υψόμετρο. (29.4) και στάση δίπλα στη στροφή για να ατενίσει κανείς το μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής δίπλα στον Πηνειό [Εικ. 09]. Και αρχίζει η κάθοδος για λίγο.

Στο (30.0) φτάνουμε στο χωριό της Χρυσομηλιάς. Πανέμορφο χωριουδάκι με κίνηση (σχετικά με τα υπόλοιπα) και συχνό το θέαμα της μετακίνησης των ηλικιωμένων κατοίκων πάνω σε γαϊδουράκια. Μέσα στο χωριό προσοχή σε κάποια περάσματα στενά, αποκλειστικά 1 αυτοκινήτου πλάτους, και μη σας τύχει το αστικό λεωφορείο που περνά και απαιτεί μανούβρες «χώρου». Παθών. Η ανάβαση ξανααρχίζει και στο (32.0) βρίσκουμε στενά απανωτά πέταλα. Από το (33. αρχίζουν οι πρώτες ενδείξεις για ξενώνες και εστιατόρια. Η περιοχή είναι τουριστικός προορισμός τις γιορτές «κοντράροντας» τη γειτονική λίμνη Πλαστήρα. Στα (35.5) φτάνουμε 1200m ψηλά. (35.9) και περνάμε από χαρακτηριστικό σημείο αναψυχής, τη βρύση Γκαντέλου. Εδώ τα έλατα είναι θεόρατα και η βλάστηση οργιαστική. Για 2 περίπου χιλιόμετρα η βλάστηση είναι παραδειγματικά αποστομωτική.

Ακουμπάμε τα 1220m και έπειτα ελαφρώς κατηφορίζουμε. Στο (37.9) περνάμε τη διασταύρωση για Περτούλι και Νεραϊδοχώρι (δεξιά στο χωριό, εμείς πάμε αριστερά προς Περτούλι). Στη διασταύρωση το ρέμα μέσα από τα έλατα και την αρχική χαμηλή βλάστηση δημιουργεί ένα μαγευτικό τοπίο [Εικ. 13] που ονομάζεται «Περτουλιώτικα λειβάδια». Το χειμώνα μαζί με ομίχλη ή χιόνια είναι ένα πανέμορφο θέαμα.

Ακολουθεί ένα πολύ ανοιχτό και ανηφορικό τμήμα που περνά δίπλα από εκτάσεις με αραιοφυτεμένα έλατα και γρασσίδι δίπλα στο δρόμο. Εδώ όταν το τοπίο είναι χιονισμένο είναι όμορφο να κάνεις τη βόλτα σου. Ή μπορείς πιο πολιτισμένα να εκμεταλλευτείς τις δυνατότητες του χιονοδρομικού στο Περτούλι στο (39.5). Το μέρος βρίθει από ξενώνες και εστιατόρια. Η ανάβαση συνεχίζεται ως τα 1240m, έπειτα ξαναπέφτουμε σιγά σιγά όπου και στο (46.3) φτάνουμε στον τουριστικό προορισμό της Ελάτης [Εικ. 14]. Είναι συνήθως το ορμητήριο για όσους επισκέπτονται την περιοχή. Παραδοσιακά χτισμένο χωριό με πολλές εναλλακτικές για φαγητό και διαμονή.

Φεύγοντας από την Ελάτη κατηφορίζουμε σε ελαφρώς κακοτράχαλο δρόμο, προσοχή σε λακούβες και μικρά απανωτά χαλάσματα, στο χωριό του Άγιου Γεώργιου. Εκεί υπάρχει βενζινάδικο για όσους έχουν ξεχαστεί (όπως κ στην Ελάτη). Μη τολμήσετε το επόμενο μέρος της διαδρομής γιατί 80 περίπου χιλιόμετρα με ανάβαση κατάβαση και στροφές αδειάζουν γρήγορα το ντεπόζιτο. Στο (56.9) φτάνουμε στα 400m υψόμετρο και σε διασταύρωση. Στρίβουμε κοφτά δεξιά αφήνοντας την πορεία του κυρίως δρόμο με κατεύθυνση προς Στουρναραίικα και Άρτα.

(59.7) και περνάμε τη διασταύρωση για το χωριό Ροπωτό που πρόσφατα υπέφερε από κατολισθήσεις. Το ποτάμι που περνά δίπλα μας είναι ο Πορταϊκός ποταμός. Πηγάζει από τα Στουρναραίικα και καταλήγει στα Τρίκαλα. Αριστερά μας δεσπόζει η Καραβούλα, ένα από τα όρη των Αγράφων [Εικ. 16].

Η ανηφόρα συνεχίζεται σε άσφαλτο τραχιά. Στο (63.7) στενεύει κάπως και στο (64.5) περνάμε πάνω από γέφυρα. Στο (66.0) μπαίνουμε στα Στουρναραίικα και εδώ σηματοδοτείται εκ νέου η ανάβαση σε μεγάλα υψόμετρα. Στο (68.1) υπάρχει μεγάλο χάλασμα του δρόμου, ο οποίος καθ όλο το μήκος του χωριού είναι με απανωτές φουρκέτες. Ανάβαση το λοιπόν (70.5) στα 900m, (72.5) στα 1000m. Εδώ πάλι τα έλατα ξαναεμφανίζονται δυναμικά στο (74.0) [Εικ. 17].

Στο (75.7) μπαίνουμε στην πρώτη σήραγγα της διαδρομής. Αν προσέξετε στα αριστερά υπάρχει διαδρομή ασφάλτινη αρχικά, έπειτα χωματόδρομος που έχει ένα απαγορευτικό εισόδου. Αν αφήσετε το αμάξι εκεί και περπατήσετε περίπου ένα τέταρτο μπορείτε να θαυμάσετε τις οροσειρές και το μεγαλείο της φύσης. Οι Τσούκες, δίδυμες κορυφές, απότομες απλώνουν το ανάστημά τους και οι πλαγιές είναι κατάφυτες με έλατα. Αυτό το θέαμα το απολάμβανε κανείς έτσι κ αλλιώς, όταν κατευθυνόταν προς Άρτα μέχρι που το 2010 δόθηκε η σήραγγα στην κυκλοφορία και ο κόσμος γλίτωσε μεν την ταλαιπωρία 3-4 χιλιομέτρων μέτριου χωματόδρομου με συχνές κατολισθήσεις και το σφίξιμο στην καρδιά από το ατελείωτο γκρεμίδι δίπλα του [Εικ. 18], αλλά έχασε και ένα όμορφο σημείο να ατενίσει τις απαρχές των Αγράφων. Μετά το τούνελ βγαίνουμε σε ένα κομμάτι φρεσκοστρωμμένης ασφάλτου σε υψόμετρο 1250m περίπου [Εικ. 19], που δεν προδιαθέτει τι έπεται μετά.

Από το κομμάτι αυτό στο (78.0) και μετά, ο δρόμος κατηφορίζει συνεχώς και έχουμε το γκρεμό αριστερά και το βουνό δεξιά και απαιτείται προσοχή σε πέτρες, βράχους που έχουν ξεκολλήσει από το βουνό και πέσει καταμεσίς του δρόμου. Το σλάλομ είναι αναγκαίο, όπως κ καμιά φορά το να κατέβεις να καθαρίσεις το δρόμο για να περάσεις. Η περιπέτεια και η άγρια ομορφιά αρχίζουν εδώ. Κατευθυνόμαστε Δυτικά και στο (82.5) περνάμε από το εκκλησάκι του Κοτρωνιά μαζί με τις βρύσες και ένα μικρό ομώνυμο γεφυράκι.

Η ροή του Βαθυρεματιώτη, παραπόταμου του Αχελώου βρίσκεται τώρα στα δεξιά. Στο (83.5) φτάνουμε στο Βαθύρρευμα στα 950m. Το όνομά του το παίρνει προφανώς από γεωγραφικό της περιοχής. Μικρό απλωτό χωριό με μερικές καμινάδες να καπνίζουν και αρκετή υλοτομία [Εικ. 22]. Κατάφυτο κομμάτι ακολουθεί δίπλα στη ροή του ποταμού [Εικ. 23].

Τόσο προσεγγίζοντας όσο και φεύγοντας από το Βαθύρρευμα μέχρι και τη Μεσοχώρα απαιτείται προσοχή το χειμώνα για τον παγετό. Το ρέμα βρίσκεται πολύ κοντά και σε συνδυασμό με το ανήλιο της περιοχής, το κρύο και την υγρασία δε θέλει πολύ για να νιώσετε ξαφνικά και απροειδοποίητα μια απουσία κατευθυντικότητας του αμαξιού. Το φαινόμενο παρατηρείται κυριότερα σε δεξιές στροφές, κατά τη διεύθυνση της διαδρομής. (88.1) και βρίσκουμε διασταύρωση προς Μοσχόφυτο και Μυρόφυλλο, την οποία περνάμε και συνεχίζουμε δεξιά. (89.2) Δεύτερη σήραγγα, καλοστρωμένη αλλά προσοχή σε φαγώματα στην είσοδο και έξοδό της. Εδώ οι σήραγγες είναι «παλιάς κοπής» με λιγότερο φωτισμό και εξόδους διαφυγής. Κάπου εδώ το ρέμα απομακρύνεται από το δρόμο και τα φαινόμενα παγετού είναι κάπως πιο σπάνια.

Και ενώ η διαδρομή περνά από τοπία με φόντο τις Κορυφές της οροσειράς του Αυγού (στη δεύτερη εικόνα η Μαρόσα), προσοχή συνεχώς και για κατολισθήσεις. Στο (95.5) περνάμε από το χωριό της Μεσοχώρας. Στο (96.5) περνάμε από μπαλωμένο χάλασμα. Έπειτα από ένα πρόσφατο κομμάτι δρόμου μπαίνουμε στη σήραγγα της Μεσοχώρας στο (98.4) που μας οδηγεί στο (100.0), όπου φτάνουμε στο φράγμα της Μεσοχώρας [Εικ. 26].

Για το φράγμα της Μεσοχώρας, το οποίο είναι το μεγαλύτερο έργο εκτροπής του Αχελώου, μπορούμε να αναφερθούμε για σελίδες. Από τα συνθήματα πάνω στα τσιμέντα καταλαβαίνει κανείς ότι είναι μια πονεμένη ιστορία συμφερόντων πολιτικών και μη. Στα γεωφυσικά, αξίζει κανείς να αγναντέψει τη θέα προς τα βουνά του Αυγού της Λούπατας και του Όρνιου [Εικ. 27] στο νομό Τρικάλων και τα Τζουμέρκα [Εικ. 28] στο νομό Άρτας.

Ελαφρά κατάβαση ακολουθεί. Στο (101. περνάμε από τη σήραγγα του Αετού, ονομασμένη από το ομώνυμο μοναχικό χωριουδάκι που ακολουθεί στην πορεία. Εδώ η πορεία της διαδρομής είναι πιο ανοιχτή. Μετά το φράγμα έχουμε τον Αχελώο φαρδύ πλατύ αριστερά μας και ο δρόμος είναι χαρακτηριστικά άνετος και πλατύς. Παρά το γεγονός αυτό πάλι επισημαίνω τις πέτρες καταμεσίς του δρόμου, αλλά και τους μικρούς καταρράκτες που σχηματίζονται στην απέναντι πλαγιά στις βροχερές μέρες. Το θέαμα είναι υπέροχο [Εικ. 30].

(103.4) είμαστε στα 700m ψηλά και νέα σήραγγα (Παχτουρίου), επίσης «μοντέρνα» όπως και οι προηγούμενές της, ελαχιστοποιούν το ενδεχόμενο να βρεις μια πέτρα στο δρόμο σου. (106.3) νέα σήραγγα (Λαφίνας) κατά τα ίδια. Στο (108.0) η διασταύρωση για το χωριό της Νεράιδας, το ακριτικό χωριό στα υψόμετρο στα σύνορα νομών Τρικάλων και Άρτας. Στο (109.5) μπαίνουμε κ επίσημα στο νομό Άρτας.

(111.5) και η τελευταία σήραγγα της παρέας κ η αγαπημένη μου. Της Αγίας Κυριακής. Αγαπημένη μου όσο κρατιέται παλαιού τύπου χωρίς κάμερες παρακολούθησης και λοιπές εκμοντερνιστικές ενοχλήσεις. Εμπειρία ζωής να σταθμεύσεις στον ειδικό χώρο και να θαυμάσεις την ακουστική μιας τέτοιας σήραγγας. Σβήστε τη μηχανή, ανοίξτε την πόρτα. Κλείστε την. Ο χαρακτηριστικός ήχος πολλαπλασιάζεται και διαρκεί. Βγείτε έξω, περπατήστε λίγα βήματα. Ανατριχίλα. Βάλτε μπροστά κ κάνετε ένα άνοιγμα 1ης 2ης ταχύτητας. Ο ήχος θα φέρνει σε κάτι ισοδύναμο 150 αλόγων παραπάνω.

Ας σοβαρευτούμε. (113.5) και φτάνουμε στη διασταύρωση για Μυρόφυλλο, το χωριό του εκλεκτού φίλου Κωνσταντίνου και Γκολφάρι [Εικ. 33] Του νομού Τρικάλων τα τελευταία, αφού βρίσκονται απέναντι από τον Αχελώο. (115.9) και αγναντεύουμε το όρος Χατζή και πιο μακρυά στο νότο τα Άγραφα. Από εδώ και στο εξής το pattern της διαδρομής αλλάζει. Είμαστε πλέον δίπλα, στις παρυφές των Τζουμέρκων και το μαύρο χώμα δίνει μια διαφορετική εικόνα. Ο δρόμος είναι πλατύς και επαναλαμβάνεται κατά μήκος της διαδρομής τουλάχιστο ως το Βουργαρέλι [Εικ. 34 [35]](http://static.panoramio.com/photos/original/52066939.jpg). Μία πλησιάζει προς τα Τζουμέρκα και κλείνει σε μια αριστερή στροφή συνήθως πάνω από ρέμα, μια απομακρύνεται και καταλήγει σε κλειστή δεξιά. Και ούτω καθεξής, σχηματίζοντας μια κυματιστή πορεία.

Ο κίνδυνος κατολισθήσεων παραμένει, προσοχή στο χάλασμα του (118.5) και στο (120. για μεγάλη λακούβα. (123.5) και φτάνουμε στο Αθαμάνιο [Εικ. 36], όμορφο χωριό της Άρτας, σύνηθης προορισμός για φαγητό, στα 800m. Στο χωριό αυτό ξεκινά και ο δρόμος για τα Θεοδώριανα. Στο (129.2) και ακολουθώντας πιο «σφιχτή» διαδρομή και πιο δεντρόφυτη φτάνουμε στο Βουλγαρέλι, κωμόπολη του νομού Άρτας, επίσης τουριστικός προορισμός, γνωστός για το όμορφο δάσος (κατευθυνόμενοι προς Κυψέλη) [Εικ. 37].

Από εδώ και πέρα αρχίζει ένα όμορφο σαν φύση κατηφορικό κομμάτι με αρκετές στροφές που δεν παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον. Η κατάβαση περνά στο (169.5) στο σημείο που ξεκινά η διαδρομή για Αργιθέα και Καρδίτσα και τέλος στο (186.0) βρισκόμαστε στην πόλη της Άρτας.

Αξιολόγηση:

Άσφαλτος: 3.5 / 5 (συχνές κατολισθήσεις όμως)
Φύση: 4 / 5
Θέα: 4 / 5
Κίνηση: 4 / 5
Οδηγικά: 3.5 / 5

Στις πόσες διαδρομές θα υπάρξει έκδοση;

στα 20 μπλογκ, στα 50 βιβλίο

Δεν ξέρω, γεροί να μαστε κ το βλέπουμε.

κανα βιντεο δεν εχεις βαλει

Τα βίδεο είναι άλλη ιστορία. Αύριο θα σκαλίσω λίγο νομό Γρεβενών για βίδεο κυρίως και όπου βγάλει.

Respect για άλλη μια φορά

JimClark

Youtube Video

Βάζω μια πρό-σ-κληση για τον περιηγητή μας

Συγχαρητήρια για άλλη μια φορά. Ευχαριστούμε που με τις υπέροχες φωτογραφίες σου και τα κείμενα σου μας κάνεις συνοδηγούς στις διαδρομές σου. Διαδρομές που οι περισσότεροι αποφεύγουμε να κάνουμε, επιλέγοντας πάντα τον πιο εύκολο και σύντομο δρόμο.
Σκεφτόμουν τις προάλλες πόσο μεγάλη ευκολία είναι η Εγνατία που σου προσφέρει την δυνατότητα να πας από Θεσ/νικη- Ιωάννινα σε δυόμιση ώρες και από την άλλη πόσους όμορφους τόπους προσπερνάμε χωρίς να σταθούμε και να τους θαυμάσουμε. Βιαζόμαστε να φτάσουμε στον προορισμό και χάνουμε το 'ταξίδι'. Κρίμα, γιατί συνήθως αυτό που σου μένει τελικά είναι το ταξίδι.

Kι όμως, οι αυτοκινητόδρομοι οπως η Εγνατία ή η Κορίνθου-Τριπόλεως & -συν Θεώ- Καλαμάτας, απορροφούν τη 'βαριά' κυκλοφορία και αποσυμφορούν τις ωραίες στριφτερές διαδρομές!
Ο Αχλαδόκαμπος, ο Μπράλος, η Κατάρα, η Καστανιά, σε λίγο τα Τέμπη, είναι ή θα είναι έρημοι οδηγικοί παράδεισοι χάρη στους αυτοκινητοδρόμους, οι οποίοι αντικατέστησαν τους παλαιούς εθνικούς / επαρχιακούς δρόμους, ως κύριες αρτηρίες.

Φανταστείτε τι οδηγικός και εκδρομικός παράδεισος θα είναι η Αμφιλοχίας-Άρτης στις στροφές του Μακρυνόρους, όταν θα είναι πια έρημη λόγω ολοκλήρωσης της Ιονίας Οδού (για τα εγγόνια μας), η οποία Ιονία (αυτοκινητόδρομος) θα περνά μέσα απ' του:
'Βάλτου τα χουριά, Άγραφα και Ξηρόμερο,
μες στα πέντε Βιλαγέτια, βάλτε μπρε να πιουμ' αδέρφια -
εκεί ειν' οι κλέφτες οι πολλοί, ούλοι ντυμένοι στο φλουρί.
Κάθουνται κι τρων κι πίνουν, κι την Άρτα φοβερίζουν.
Πιάνουν και γράφουν μια γραφή, χέζουν τα γένια του Κατή.
Γράφουν κι άλλη στο Κομπότι, προσκυνούνε το Δεσπότη...'

Και πάλι θερμότατα συγχαρητήρια στον Jim Clark!

Έχεις απόλυτο δίκιο, το θέμα είναι αν παίρνουμε την απόφαση να πάμε από τον 'δύσκολο' δρόμο. Ο Jim και ελάχιστοι άλλοι το κάνουν, εγώ δυστυχώς όχι...

Ευχαριστώ πολύ, μου δίνετε 'θάρρος' και καύσιμα να συνεχίσω το έργο αυτό

Ο χρήστης Coyot έγραψε:
Ο Αχλαδόκαμπος, ο Μπράλος, η Κατάρα, η Καστανιά, σε λίγο τα Τέμπη, είναι ή θα είναι έρημοι οδηγικοί παράδεισοι χάρη στους αυτοκινητοδρόμους, οι οποίοι αντικατέστησαν τους παλαιούς εθνικούς / επαρχιακούς δρόμους, ως κύριες αρτηρίες.

Σε αυτό έχεις απόλυτο δίκαιο. Αν και υπάρχει μια επιστροφή στις 'πρώτες' εναλλακτικές διαδρομές π.χ. παλιές εθνικές οδούς. To μέλος Gauss για παράδειγμα στο φόρουμ (είναι ο κολλητός μου) κάνει το Ξάνθη Κομοτηνή ως και 4 φορές τη βδομάδα για να διδάσκει. Παίρνει φυσικά, όπως και πολλοί περισσότεροι πλέον την Π.ε.ο για να γλιτώνει 16 ευρώ τη βδομάδα.

Επίσης, πού κ πού είναι ωραίο (νοσταλγικό sic) να περνάς και να βλέπεις δρόμους οι οποίοι κάποτε έσφυζαν από ζωή. Έχοντας μεγαλώσει στη Ξάνθη με τους γονείς μου να 'κρατάνε' από Θεσ/νικη κ Χαλκιδική, μια το 2μηνο ανάλογα περίστασης γιορτών κτλ ήμασταν στο δρόμο Ξάνθης Καβάλας, Ασπροβάλτας Θεσ/νίκης, όλο προ Εγνατίας, που ήταν κ το πρώτο μου οδηγικά δοκίμιο παίρνοντας το δίπλωμα οδήγησης. Ε ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ κάθε φορά που θα περάσω, (4-5 φορές το χρόνο) από το κομμάτι της Σερραϊκής ακτής να θυμηθώ το πόσο κίνηση έβλεπες στο δρόμο, πόσο τρενάκι σε πήγαιναν οι νταλίκες γιατί 'εκεί τη στήνουν' και άλλα παρόμοια...

Για καταγραφή μείνανε ο γύρος του Άραχθου, Γιάννενα Πράμαντα Μελισσουργοί μεσω των 2 γεφυριών Πολιτσάς και Πλάκας και μια καταγεγραμμένη εδώ και καιρό Καρπενήσι Αγρίνιο που είναι από τις πρώτες απόπειρες κ δε είναι τόσο αναλυτικά γραμμένο και στα άμεσα καταγράψιμα, το Βέντζι, τα χωριά του Βοϊου Κοζάνης (μάλλον σημερινό αυτό το τόλμημα, ελπίζω να βοηθήσει ο καιρός) και στα 'Χριστουγεννιάτικα' το 'μη χιονίσεις τώρα' 'Γρεβενα - Σαμαρίνα - Φούρκα - Κόνιτσα' και το 'το γνωρίζω και με κλειστά μάτια' Δράμα -Παρανέστι - Ξάνθη και το Καβάλα - Λθκόστομο - Λεκάνη - Κεχρόκαμπος - Ξάνθη.

Και ό,τι προκύψει ενδιάμεσα!

RX drifter με κατάφερες. Η μετάβασή μας για τα Γιάννενα τα Χριστούγεννα θα γίνει από Σαμαρίνα. Κ επειδή τα χιλιόμετρα Γρεβενών Σαμαρίνας Φούρκας Κόνιτσας ειναι λίγα, θα φροντίσω (μετά τη χθεσινή βόλτα) να συμπεριλάβω ένα πανέμορφο κ αρκετά στριφτερό κομμάτι στα Βόρεια των Γρεβενών και νότια της Κοζάνης με πλούσια φύση και μυστήριο, κάπως έτσι στο σύνολο. Αρκεί ο Σμόλικας να 'έχει διάθεση' να μας αφήσει να περάσουμε. Δε πιστεύω να είναι χειρότερα από έτσι

Χθες το χάσιμο στα χωριά του Βοΐου Κοζάνης ήταν χαρακτηριστικό, όμορφο. Δεν είχε καταγραφή γιατί περνούσα πρώτη φορά από αρκετά σημεία. Εξ άλλου, έβρεχε συνεχώς και πάρα πολύ, για αυτό και δεν μπορούσα να εκφραστώ φωτογραφικά χωρίς. 'Λίγα πράματα. Χάιλάιτ το ουράνιο τόξο σε ένα διάστημα παύσης βροχής και κάτι υπέροχα χρώματα στον ουρανό στο Τσοτύλι μετά από 2 πιτόγυρα + χωριάτικη. Αν τα είχαμε πετύχει 5 λεπτά νωρίτερα, θα είχαμε βγει έξω από το χωριό που έχει στάση με θέα τα βουνά της Πίνδου και ίσως θα μπορούσα να χωρέσω κ το αμάξι για μερικά κλικς . Άλλη φορά

resPeKt λέμε

Ωραίος ο JimClark !
Πραγματικά όμορφες εικόνες σε ωραίες διαδρομές . Πραγματικά ζηλεψα . Αν μπορούσα να περασω απο εκεί θα περνούσα ή μονος ή με γκόμενα και πάντα σιγά. Δεν θα πατούσε κατω το κουπέ έτσι κι αλλιώς.
Πολύ ωραιο το φορντ!

JimClark αξιοθαύμαστη η προσπάθεια σου. Αναμένω κι εγώ τα νέα κεφάλαια εδώ (Κάποια μέρη τα έχω οδηγήσει και επισκεφτεί και κάποια άλλα είναι στο πρόγραμμα)
Με το καλό και σε μπλογκ (και γιατί όχι βιβλίο) ώστε να τα βλέπουμε συγκεντρωμένα.
Με την ευκαιρία γνωρίζει κανείς αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο σε μπλογκ ή βιβλίο από κάποιον άλλο ταξιδιώτη της Ελλάδας;

Όντως τώρα το χειμώνα δε γυρνώ κ πολύ, χρωστάω μονο 1 2 διαδρομές, θα γίνει και αυτό. Έχω βρει αρκετά μοτοσυκλετιστικά αντίστοιχα τόπικ με ελαφρώς μεικτές διαδρομές (άσφαλτο και χώμα, άλλες φορές απάτητο από αμάξι μη 4χ4 άλλες φορές just), έτσι βρήκα τον μπάρο π.χ. και όχι τόσο πολύ υλικό από αυτοκινητιστικά μπλογκ. Είναι όντως καλή ιδέα.

το ενδιαφέρον -για μένα τουλάχιστον- είναι ότι οι διαδρομές δεν αφορούν 4x4 ή εντούρο και βρίσκονται κυρίως βόρεια ελλάδα που βρίσκομαι κι εγώ εγγύτερα

και μια ξεχασμένη, που θα μείνει αξέχαστη. Μιλούσα ιντερνετικά με το Σινανάη και λέγαμε ότι σκόπευα να πάω σε αυτά τα μέρη και μου λέει 'παίζει να είναι ένας κολλητός μου από εκεί, θα οδηγεί λιλά σκούρο μιάτα με ροδίτικες πινακίδες'.

Ε και πάω πάω πάω και ξαφνικά βλέπω σκούρο λιλά μιάτα, ούτε καν ήθελα να διασταυρώσω πινακίδες. Τον πέτυχα στους Μελισσουργούς, ήθελε να πάει Καλαρίτες. Σταματάει να με ρωτήσει... διάλογος:

-Συγγνώμη από που θα πάω για Καλαρίτες;
-Εσύ πρέπει να είσαι ο Κολλητός του Σινανάι, που ήρθατε για ράφτινγκ παλιότερα εδώ ε; ο Γκάμπι; καλά το λέω;

Μόνο που δε με ρώτησε αν είμαι της ασφάλειας

Αφιερώνεται στο π##τσοφάνταρο λοιπόν, με περισσή στροφολατρεία.

Διαδρομή την οποία θα παρουσιάσω περισσότερο φωτογραφικά. Είναι γιατί έχασα τις σημειώσεις μου πρόσφατα και κάνω την χιλιομέτρηση μέσω γούγλη maps. Θυμάμαι όμως τα κομβικά σημεία, τα ενδιαφέροντος μάσας, φωτογραφίας, γεφυριών, ποταμών, και ραφτινγκοθέατων όπως και αρκετά σημεία χαλασμάτων του ανάγλυφου του δρόμου. Είναι μια γειτονική διαδρομή με κάποιες που παρουσίασα πρόσφατα. Περνά εκατέρωθεν του Άραχθου ποταμού σε 2 διάσημα γεφύρια, έχει αρκετά σφιχτή χάραξη, έχει σημεία που αγγίζουν τα 1200 μέτρα και ατελείωτα στροφιλίκια. Τόσο που καμιά φορά «κουράζεσαι» να διπλώνεις χέρια αριστερά δεξιά και λες «α’ στο καλό, θα απολαύσω φύση και θέα».

12. Άραχθος και πέριξ

Χάρτης διαδρομής

Χιλιομετρικά αρχίζουμε από την έξοδο των Ιωαννίνων προς Μπάφρα και Κουτσελιό. Υψόμετρο Ιωαννίνων 500m, πεδινά τα πρώτα χιλιόμετρα. Στα πρώτα χωριά και μέχρι να ξεμυτίσουμε προς το βουνο προσοχή στα κάθε είδους ζώα και απρόσεχτα αγροτικά οχήματα και οδηγούς τους. Περνάμε τη Μπάφρα και συνεχίζουμε ευθεία δίπλα από την Εγνατία οδό. Ευκαιρία για ανεφοδιασμό εδώ γιατί οι ορεινές τιμές των πρατηρίων τσιμπάνε αρκετά!

(4.1) και στροφή δεξιά προς το βουνό, περνώντας από το χωριό Κουτσελιό. Must τρομερό η ταβέρνα του Γιαννακόπουλου που σερβίρει απίστευτο αρνί και κατσίκι στη Γάστρα (οέο). Περνώντας το χωριό αρχίζει η σταδιακή ανηφόρα και ο δρόμος σε σημεία στενεύει, αλλά όχι πάρα πολύ. Στα (9.1) χμ έχουμε πιάσει τα 650m και περνάμε έξω από το χωριό Σερβιανά. Συνεχίζουμε την ανηφόρα [Εικ. 01] και μετά από ένα διασκεδαστικό κομμάτι στα (12.5) πιάνουμε τη διασταύρωση για Ελληνικό.

Δεν πηγαίνουμε προς το Ελληνικό (αριστερά) αλλά συνεχίζουμε προς δεξιά, προς Αετοράχη και Λάζαινα. Αξιοθέατο που πρέπει να μνημονευτεί είναι στο Ελληνικό, κάπου 1 χμ πιο μετά, η μονή Τσούκας που προσφέρει πολύ όμορφη θέα στο φαράγγι του Άραχθου.

Από το (12.5) ως το (16.2) ο δρόμος γίνεται αρκετά πιο στενός με τον γκρεμό στην αριστερή πλευρά και αλλεπάληλες σφιχτές στροφές. Στο κομμάτι αυτό το φθινόπωρο εκτελούνταν εργασίες ασφαλτόστρωσης, παίζει να υπάρχουν ακόμα κομμάτια ανακατασκευασμένου χωματόδρομου.

Μετά το (16.2) περνάμε και το χωριό της Λάζαινας, και ο δρόμος σιάχνει σαν ποιότητα σημαντικά. Στο (17.7) υπάρχει κάτι σαν διασταύρωση, συνεχίζουμε ίσια και ανηφορίζουμε ως τα 850m όπου και περνάμε τη διασταύρωση για το χωριό Κωστήτσι. Κατηφορίζουμε πλέον σε μια κατάφυτη περιοχή και στο (19.6) ερχόμαστε σε μια διασταύρωση, ας το πω έτσι, πάνω σε στροφή πέταλου. Παίρνουμε την «διχοτόμο» (ε; ) του πέταλου και κατηφορίζουμε απότομα μέσα σε ένα «φαράγγι» σχεδόν που καταλήγει στον Άραχθο.

Καταλήγει τρόπος του λέγειν. Σφιχτή χάραξη, με στενωσιά [Εικ. 02] και αδυσώπητες μπαριέρες και συχνά πυκνό φαινόμενο το σλάλομ με τις πέτρες που ξεκολλάνε από το βουνό (διαφόρων μεγεθών…).

Μέχρι το (25.5) η θέα είναι επιβλητική [Εικ. 03 και [04]](http://v1.cache1.c.bigcache.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/61743715.jpg) και περνά από πολλές φουρκέτες στις οποίες αν εξαιρέσετε το θεόρατο γκρεμό που θα έχετε δίπλα μπορείτε να βγάλετε φωτογραφίες από όμορφα τοπία. Επίσης, μέχρι αυτό το σημείο, έχουμε πέσει απότομα στα 300m υψόμετρο. Εδώ βρίσκουμε το γεφύρι της Πολιτσάς, ιστορικό σημείο, αλλά και σίγουρο εναλλακτικό σημείο για αφετηρία rafting του Άραχθου. Τους ζεστούς μήνες αν στο κομμάτι δρόμου από το (19.6) ως το γεφύρι βρείτε μικρά πουλμανάκια, θα είναι γεμάτα με λάτρεις του ράφτινγκ.

Το παλιό γεφύρι είναι δίπλα ακριβώς από το καινούριο και η θέα με τα ορθωμένα βουνά τριγύρω και το ποτάμι από κάτω μας είναι πανέμορφη.

Ό,τι κατεβαίνει ανεβαίνει. Περνάμε το γεφύρι και ανεβαίνουμε ξανά. Η ανάβαση είναι πιο απλωτή και η χάραξη του δρόμου μακαρόνι. Η θέα πίσω μας εξίσου όμορφη όπως πριν [Εικ. 06 και [07]](http://v6.cache7.c.bigcache.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/61744540.jpg). Λιγότερες (κατά κανόνα) πέτρες ξεκολλάνε σε αυτό τη πλευρά του βουνού. Μέχρι το (34.0) έχουμε πιάσει ξανά τα 1000m. Υπάρχει χαρακτηριστικό «πιτ στοπ» με θέα το πέρασμα του Άραχθου, απέναντι ΒορειοΑνατολικά το χωριό των Χουλιαράδων [Εικ. 08] να φλερτάρει με το γκρεμό και Δυτικά τη Μονή Τσούκα.

Ήδη στο (31.0) έχουμε περάσει από ένα σημαντικό γεωφυσικό σημείο, το δέσιμο του Άραχθου, όπως κατεβαίνει από βόρεια με το Καλαρρύτικο ρέμα όπως έρχεται από Ανατολικά [Εικ 10 και [11]](http://v2.cache5.c.bigcache.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/61744490.jpg).

Συνεχίζοντας την πορεία προς το Αμπελοχώρι, κατηφορίζουμε ως τη διασταύρωση του χωριού και την αφήνουμε στρίβοντας δεξιά για Ραφταναίους. Στο (36.7) μπαίνουμε σε μια υπέροχη κατάφυτη περιοχή [Εικ. 14] (αφού στην κατάβαση και ανάβαση του Άραχθου μέσω Πολιτσάς επικρατεί πέτρα και θάμνοι) που χαρακτηρίζεται από πανύψηλα πεύκα και έλατα στα 1150m. Συνεχίζοντας, κατηφορίζουμε στο (39.5) όπου και στα 1000m στρίβουμε αριστερά. Δεξιά πάει για Ραφταναίους [Εικ. 15].

Επόμενο χωριό στη λίστα είναι των Κτιστάδων [Εικ. 16] στα 750m, το οποίο και ανήκει στο νομό Άρτας που κάνει κερατάκι μέσα στο νομό Ιωαννίνων και στο (44.7), στη διασταύρωση δίπλα στο χωριό πιάνουμε τον «κεντρικό» δρόμο Φραστών Πραμάντων. Εδώ παγώνω τη χιλιομέτρηση, αφού η βόλτα προς Πράμαντα (ανήκουν στο νομό Ιωαννίνων) και πιο πέρα θα μας ξαναγυρίσει σε αυτό το σημείο από τον ίδιο δρόμο.

Τον οποίο και παίρνουμε, στρίβοντας αριστερά προς Πράμαντα, το μεγάλο κεφαλοχώρι της περιοχής. Στο 4.5 χιλιόμετρα βρισκόμαστε εκεί. Πολλές εναλλακτικές λύσεις για φαΐ και διασκέδαση!!. Προτείνω να πάρετε το δρόμο ακόμα πιο «μέσα» στα Τζουμέρκα προς Τσόπελα, ένα μικρό χωριουδάκι κτισμένο δίπλα στο Μελισσουργιώτικο ρέμα και ακόμα πιο όμορφα στο παραδοσιακό χωριουδάκι, τους Μελισσουργούς [Εικ. 17 και [18]](http://v8.cache1.c.bigcache.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/61746310.jpg). Μαγευτικός ο από έλατα οριοθετημένος δρόμος [Εικ. 19]. Όλη η περιοχή αυτή είναι κατάφυτη με έλατα [Εικ. 20] και το συνεχές κελλάρισμα των ποταμών και ρεμάτων την άνοιξη ιδίως κ το φθινόπωρο δίνουν μια νότα απόδρασης από τα κλεινά άστεα και είναι άξια επίσκεψης αν όχι διαμονής. Γενικά η περιοχή είναι μαζί με τα Ζαγοροχώρια δημοφιλής προορισμός των Γιαννιωτών αλλά και Αρτινών.

Πολλές ευκαιρίες για φαΐ και διαμονή στα Πράμαντα, τα οποία κάθονται κάτω από τη χαρακτηριστική κορυφή (όχι τη ψηλότερη) των Τζουμέρκων, την Στρογγούλα. Εκπληκτική θέα προς το βόρειο όγκο των Αθαμανικών, όπως συνορεύουν με των Τρικάλων και το Λάκμο. Ωραία πράμαντα! [Εικ. 21]

Επιστροφή στην κύρια οδό, η οποία σαν κατάσταση είναι πολύ αποδεκτή και χωρίς πολλές πολλές παγίδες. Κατηφορίζουμε μέσα από μια διαδρομή που σε εμπνέει να το πατήσεις λίγο ως το (51.2) στο γειτονικό χωριό, τα Άγναντα. Πιο παραδοσιακό, πιο ήρεμο, εξίσου όμορφο όμως, συχνός επίσης προορισμός.

Από εδώ και πέρα το δίκτυο των δρόμων είναι χαώδες, συμμετρικό και προκαλεί dejavu αν χαθείτε. Καλωσήρθατε στα βουνοχώρια της Άρτας. Κλασσική άσπρη άσφαλτος, σκουρόχρωμες χαλικοπλαγιές Αθαμανικών και δρόμοι που καμιά φορά τους συχτηρίζουν κ οι πιο λάτρες του είδους. Αν μη τι άλλο η ομορφιά των τοπίων είναι αδιαμφισβήτητη [Εικ. 22].

Στο (53.7) υπάρχει διασταύρωση προς Καταρράκτες. Που είναι ο επόμενος προορισμός μας. Οι Καταρράκτες είναι ένα «χωριό – αξιοθέατο» των Τζουμέρκων, επίσης σύνηθης προορισμός για τους φυσιολάτρες και ορμητήριο για αυτούς που θέλουν να βρεθούν κάτω από τις πολλές και δύσβατες κορυφές της αφιλόξενης οροσειράς.

Ξανά ανάβαση και στο χαρακτηριστικό σημείο (55.7) είμαστε σε ένα πανοραμικό σημείο που αγναντεύουμε πλέον τον κεντρικό Αρτινό όγκο των Τζουμέρκων και 3 κορυφές τους, το Γερακοβούνι, το Αγκάθι και τη ψηλότερη κορυφή Καταφίδι [Εικ. 23 και [ur=http://v8.cache1.c.bigcache.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/61746963.jpg]24][/url]. Συνεχίζουμε την κατάβαση σε ένα πιο γυμνό περιβάλλον από δέντρα μέχρι το σημείο (59.0) στο οποίο και φτάνουμε για να πάμε στους Καταρράκτες. Αξίζουν επίσκεψη σε βροχερή περίοδο ή όταν λιώνουν τα χιόνια των βουνών.

Λειτουργεί ξενώνας κοντά και ταβέρνα – καφέ στα 1150 μέτρα (σχετικά εύκολη πρόσβαση με αμάξι), λίγα μέτρα δίπλα από τους καταρράκτες που είναι μερικά λεπτά περπάτημα από το σημείο που μπορείς να φτάσεις με όχημα. Η θέα μαγευτική, ακριβώς στις παρυφές των Τζουμέρκων [Εικ. 25].

Κατάβαση και φτάνουμε πάλι στο (59.0) από όπου και κατηφορίζουμε πλέον προς Μηλιά. Και από αυτό το σημείο κοντά στο (63.4) έχουμε τη θέα των Τζουμέρκων απέναντί μας [Εικ. 26]. Τα αφήνουμε πίσω μας και στο (65.2) ερχόμαστε στο δρόμο Άρτας Πραμάντων. Στρίβουμε δεξιά και παραμένουμε δεξιά περνώντας το χωριό της Σγάρας. Προσοχή για κατολισθήσεις έξω από το χωριό στο (68.1).

Φτάνουμε στη διασταύρωση του (71.5) όπου στρίβουμε αριστερά κάτω και σύντομα φτάνουμε στα Φραστά (73.2). Αυτό το κομμάτι είναι πάλι ο «κεντρικός δρόμος» Φραστών – Πραμάντων που αφήσαμε στο (53.7). Το αξιοθέατο, ίσως το πιο σημαντικό της διαδρομής είναι το γεφύρι της Πλάκας. Για να το δείτε κόβετε στο (74.4) δεξιά, μπαίνετε μέσα στην παραποτάμια περιοχή, αφήνετε το αμάξι σε πάρκινγκ που υπάρχει και περπατάτε κάπου 200 μέτρα σε πέτρινο μονοπατάκι δίπλα στο ποτάμι του Άραχθου. Και αυτό το σημείο οργανωμένο για rafting.

Το γεφύρι της Πλάκας, μεγαλειώδες έχει και αυτό τη δική του ιστορία. Φεύγοντας και από εδώ, στο (74.7) περνάμε τη στενή (δε χωράει 2 πλατιά οχήματα ταυτόχρονα) μεταλλική φασαριόζα γέφυρα πάνω από τον Άραχθο. Από τα 230m της γέφυρας αρχίζει μια ανάβαση πάλι στο πλέον γνωστό στυλ «μακαρόνι» και φουρκέτες. Στο (79.1) διασταύρωση για Άρτα και Γιάννενα τυπικά. Διαλέγουμε τη 2η πορεία, αν κ ο δρόμος για Άρτα περνά από πολλά παραποτάμια, μέσα στη βλάστηση χωριά.

Ανεβαίνουμε και στο (83.7) είμαστε στα 800m και υπάρχει μέρος στα δεξιά να αγναντέψουμε τα Τζουμέρκα που αφήσαμε πίσω [Εικ. 29 και [30]](http://static.panoramio.com/photos/original/61749725.jpg). Η ανηφόρα συνεχίζει για ακόμα λίγο δρόμο και περνά ξυστά δίπλα από τον ορεινό όγκο του Ξεροβουνιού. Και εδώ προσοχή για ένα κομμάτι 1-2 χιλιομέτρων με κατολισθήσεις και στενά περάσματα που αγχώνουν 2 αμάξια το ένα δίπλα στο άλλο.

Ο δρόμος ανοίγει και κατηφορίζουμε αρχικά στο χωριό Καλέντζι στα (89.7), χτισμένο σε μια πεδιάδα υψίπεδου. Στο (90.0) μη χάσετε τη διασταύρωση πάνω σε καμπή προς Φορτόσι και Γιάννενα, δεν υπάρχει πινακίδα. Στενό κατάφυτο κομμάτι δρόμου μας γυρίζει στο σημείο (17.7), όπου και γυρίζουμε προς Γιάννενα.

Αξιολόγηση:

Άσφαλτος: 3 / 5 (συχνές κατολισθήσεις)
Φύση: 5 / 5
Θέα: 5 / 5
Κίνηση: 3 / 5
Οδηγικά: 3 / 5

Λίγο να καλοκαιρέψει και συνεχίζουμε δυναμικά με νέες καταγραφές σε Ανατ. Μακεδονία και Θράκη, Θεσσαλία και κάτι παράδρομους που αφήσαμε ασχολίαστους!