Δίσκοι μισής ταχύτητας και μισής κοπής

Για να αντιμετωπίσουν όλες αυτές τις δυσκολίες στην 10ετία του ΄50 που τα υλικά και η τεχνολογία ήταν ακόμα εμβρυακή είχαν την ιδέα να χρησιμοποιήσουν ένα διαφορετικό τρόπο που σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται περίεργος αλλά το αποτέλεσμα τους δικαίωσε. Την στιγμή που το έτοιμο πρόγραμμα μεταφέρεται από το master tape στο δίσκο / μάνα περιστρέφονται και οι δύο με την μισή από την κανονική ταχύτητα, από εκεί άλλωστε πήραν και το όνομα ( δίσκοι μισής ταχύτητας ) και όχι ότι παίζουν με την μισή ταχύτητα. Τη τεχνική αυτή την χρησιμοποίησε η Decca στα πρώτα βήματα του στέρεο από το 1958 – 1965, στη συνέχεια οικονομικές αναλύσεις έβαλαν αυτή την τεχνική στο περιθώριο αφού το νέο κοπτικό SX-68 της Neumann έλυσε τα προβλήματα ταχύτητα της κεφαλής κοπής.

Όμως μερικοί αμετανόητοι εραστές του ποιοτικού ήχου εξακολούθησαν να κόβουν στη μισή ταχύτητα, ειδικά σε κομμάτια με ατμοσφαιρικές γυναικείες φωνές που είχαν έντονο σύριγμα στο σίγμα. Μετά ήρθε η τετραφωνία, το CD-4 στις αρχές του 1970 που απαιτούσε συχνότητες μέχρι 45.000ΗΖ ( παρένθεση, η τετραφωνία ήταν 4 ανεξάρτητα κανάλια, τα δύο εμπρός περιείχαν το συχνοτικό περιεχόμενο της μουσικής όπως είναι κανονικά σε μια στέρεο εγγραφή, δηλαδή 20 – 20.000ΗΖ και τα δύο πίσω κανάλια είχαν την ίδια συχνότητα 20 – 20.000ΗΖ με την διαφορά ότι φέρονταν σε ένα διαμορφωμένο σήμα 45.000ΗΖ και κατά την αναπαραγωγή τους στο πικάπ μέσω ενός αποδιαμορφωτή απορριπτόταν το φέρον σήμα των 45.000ΗΖ και ακούγονταν στα πίσω κανάλια το μουσικό πρόγραμμα με συχνότητα 20 – 20.000ΗΖ ).

Να αναφέρω εδώ ότι οι κεφαλές που μπορούσαν να αποδώσουν ένα τετραφωνικό πρόγραμμα είχαν απόκριση συχνότητας μέχρι 50.000ΗΖ και η καλωδίωση στους βραχίονες των πικάπ ήταν πολύ χαμηλής χωρητικότητας, μόνο λίγα Pico farad, για να μην υπάρχουν απώλειες στο σήμα, η ιδέα αυτή είναι ίδια με το στέρεο ραδιοφωνικό σήμα των FM, μόνο που εδώ το φέρον σήμα του μουσικού προγράμματος έχει απόκριση συχνότητας 15.000ΗΖ για τον λόγο αυτό και το ραδιόφωνο δεν έχει την ίδια ποιότητα που έχει ένας δίσκος ή ένα CD λόγω αυτής της περιορισμένης απόκρισης συχνότητας των μόνο 15.000ΗΖ, όταν όλα τα προγράμματα μουσικής έχουν απόκριση 20 – 20.000, και αν δεν μπορούν όλα τα αυτιά να ακούσουν αυτή την υψηλή συχνότητα γιατί ουσιαστικά είναι υπέρηχος, το ανθρώπινο αυτί έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται την διαφορά έστω και χωρίς να την ακούει, άλλωστε τα Super twitters των μοντέρνων ηχείων που κάνουν τη διαφορά και ακούγονται πιο διάφανα έχουν απόκριση συχνότητας πάνω από 40.000ΗΖ.

Η βελτίωση λοιπόν μηχανημάτων και τεχνικής μαζί με τον ρομαντισμό, γιατί έχει καταντήσει ρομαντισμός ότι ξεφεύγει από την πεπατημένη που ακολουθούν οι πολλοί, επανέφερε στην επιφάνεια την νέα-παλαιά μέθοδο κοπής που βελτιώνει την ηχητική απόδοση, και ο λόγος είναι ότι η μικρότερη ταχύτητα επιτρέπει την εγγραφή σημάτων ακόμα και με τις υψηλές συχνότητες με τρόπο ομαλό μέσα στο αυλάκι του δίσκου, αλλά και οι χαμηλές συχνότητες είναι βελτιωμένες γιατί τι πλάτος του αυλακιού είναι μικρότερο και ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος της υπερπήδησης της κοπτικής κεφαλής από το ένα αυλάκι στο άλλο, ή της αναπήδησης της που διακόπτει την κοπή του αυλακιού.

Αναλύοντας περισσότερο τεχνικά θα λέγαμε ότι στην μισή ταχύτητα χρειαζόμαστε το μισό εύρος συχνοτήτων για την σωστή απόδοση του μουσικού κομματιού, στην πράξη όμως το αποτέλεσμα είναι ότι έχουμε καλύτερη απόδοση στα πρίμα που με την σειρά του βοηθάει στη μείωση των παραμορφώσεων των σημάτων υψηλής συχνότητας.
Άλλη αιτία που έκανε τις εταιρίες να ξαναχρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνική είναι ότι το μηχάνημα κοπής χρειάζεται 75% μικρότερη ισχύ σε σύγκριση με την κοπή που γίνεται με την κανονική ταχύτητα, και αυτό συμβαίνει γιατί η εγκάρσια ταχύτητα του εργαλείου στο μηχάνημα κοπής είναι ανάλογη προς τη συχνότητα του σήματος, και όταν η συχνότητα πέφτει στο μισό μειώνεται και η ταχύτητα κοπής στο μισό.

Ακόμη, η απαιτούμενη ισχύ για την κίνηση της κεφαλής κοπής εξαρτάται από την ταχύτητα αυτή, άρα και η ισχύ μειώνεται ή αυξάνεται με το τετράγωνο της ταχύτητας.
Δεν πρέπει εδώ να νομίζουμε ότι η κοπή με την μισή ταχύτητα επηρεάζει και το ακουστικό αποτέλεσμα, γιατί ότι είναι ο ήχος και η χροιά του εξαρτάται άμεσα από τη σχέση μεταξύ των σημάτων κοπής / αναπαραγωγής σε κάθε χρονική στιγμή.

Mέχρι τώρα έχει γίνει κατανοητό ότι η κατασκευή της μήτρας, δηλαδή το θηλυκό αντίτυπο του δίσκου / μάνα σε όλες τις περιπτώσεις, είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για την ηχητική ποιότητα ενός δίσκου, η δουλειά αυτή πρέπει να είναι πολύ προσεγμένη για να υπάρχει και το καλό αποτέλεσμα και στην Αμερική το πετυχαίνουν αυτό απόλυτα, για το στάδιο του τυπώματος ( για το πρεσάρισμα ) όμως πολλοί δίσκοι στέλνονται στην Ευρώπη όσο παράξενο και αν φαίνεται αυτό, δύο όμως είναι οι λόγοι, ο ένας είναι οι πολύ αυστηροί νόμοι στην Αμερική που απαγορεύουν τη χρήση ορισμένων χημικών συστατικών που καλυτερεύουν το βυνίλιο, και ο άλλος είναι η επιτηδειότητα που έχουν αποκτήσει οι Ευρωπαίοι έναντι των Αμερικανών, ενώ όπως προανέφερα οι Αμερικανοί δεν παίζονται στη δημιουργία του δίσκου / μάνα, στην Αμερική οι υπεύθυνοι κάνουν το πάν για να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα από την μαγνητοταινία φιλτράροντας και διορθώνοντας ότι μπορούν να καλυτερέψουν, ενώ οι Ευρωπαίοι έχουν τη γνώμη ότι το μουσικό πρόγραμμα πρέπει να μεταφερθεί όπως είναι από την μαγνητοταινία.

Αυτός ίσως να είναι και ο λόγος που στην Αμερική υπάρχει τρομερή άνθηση των μικρών εταιριών και που μας έχουν δώσει θαυμάσιες δουλειές επάνω στους δίσκους.

Θα έλεγα ότι η εγγραφή είναι μια περιπέτεια για πολλά κανάλια και χρησιμοποιούνται μαγνητόφωνα εφοδιασμένα με ενισχυτές σε τάξη Α χωρίς μετασχηματιστές στη πορεία του σήματος τα οποία γυρίζουν σε εκπληκτικές ταχύτητες για τους κοινούς θνητούς ( 76cm/sec ) 30ips, και επειδή τα 24 κανάλια δεν αδειάζουν εύκολα για επεξεργασία στις 2” χρησιμοποιούν ακόμα μια ενδιάμεση ταινία όπου κάνουν δοκιμές και αναλύσεις για να βρουν τα δύσκολα περάσματα, αυτά δηλαδή που έχουν σήματα με μεγάλη ένταση που χρειάζονται κάποια ισοστάθμιση, στη συνέχεια η ταινία παίζεται με τη μισή ταχύτητα, στα 36cm/sec και ο δίσκος / μάνα περιστρέφεται με 16 2/3 στροφές που είναι ακριβώς το μισό του 33 1/3. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της κοπιαστικής δουλειάς είναι το καλύτερο χάραγμα στα αυλάκια με καλύτερη απόδοση στις υψηλές συχνότητες καθώς η βελόνα αναπαραγωγής παρακολουθεί καλύτερα τη χάραξη που έχει ο δίσκος.

Τα παραπάνω αναφέρονταν στην τεχνική της μισής ταχύτητας, υπήρχε τότε μια ακόμα τεχνική πολύ πρόσφατη για τη δεκαετία το ΄70 και είναι η τεχνική της μικτής κοπής ή αλλιώς Super Cut, στην εγγραφή ενός τέτοιου δίσκου χρησιμοποιείται πολυκαναλικό μαγνητόφωνο με τη διαφορά ότι το τελικό μιξάρισμα της μελωδίας γίνεται κατευθείαν από τον τεχνικό την ώρα της κοπής του δίσκου / μάνα χωρίς να μεσολαβήσει άλλη εγγραφή της τελικής μελωδίας σε άλλη ταινία που με τη σειρά της εισάγει κι άλλη παραμόρφωση και θόρυβο, με τον τρόπο αυτό η κοπή του δίσκου γίνεται άμεσα χωρίς να χρειάζεται η παρουσία ολόκληρης της ορχήστρας όπως γίνεται στους δίσκους άμεσης κοπής που θα δούμε παρακάτω, αυτό απλοποιεί τα πράγματα από την οικονομική άποψη για την εταιρία, αλλά απαιτεί πολλαπλάσιες ικανότητες από τη μεριά του μηχανικού του ήχου, είναι μια ακόμα τεχνική με πολλές προοπτικές.

Για λίγο στο μικρόκοσμο

Ο δίσκος για πολλούς είναι από τα πιο πυκνά μέσα αποθήκευσης πληροφορίας στη φύση, γιατί όταν θέλεις να εξάγεις την πληροφορία από ένα μέσο πρέπει να καταναλώσεις ενέργεια, κι από αυτή την άποψη αυτός ο παλιός αρχαϊκός δίσκος του φωνόγραφου υπερέχει από τα περισσότερα άλλα μέσα ( ψηφιακές μνήμες, ταινία μαγνητοφώνου κλπ ) κατά πολύ. Ο κοινός δίσκος του εμπορίου έχει δυνατότητα δυναμικής περιοχής έως και 100 db!.
Όμως πριν από την ανατροπή της μυθολογίας ας δούμε σε μεγέθυνση το δίσκο και τη βελόνα γιατί τα πολύ μικρά νούμερα που υπεισέρχονται μας οδηγούν σε υποτίμηση της σχέσης αυλακιού – κεφαλής.
Αν μεγεθύνουμε το σύστημα κατά 12.000 φορές θα συλλάβουμε καλύτερα ορισμένες έννοιες, βεβαίως μεγέθη όπως η πυκνότητα δεν μπορούν να αλλάξουν κλίμακα, αλλά παρόλα αυτά το μοντέλο είναι εξαιρετικά χρήσιμο.

Έχουμε λοιπόν ένα αυλάκι σε σχήμα V με ορθή γωνία 90ο το οποίο έχει πλάτος κάτι λιγότερο από 1 μέτρο, βάθος περίπου 50 εκατοστά, και πλευρικά τοιχώματα με πλευρά γύρω στα 65 εκατοστά. Η τυπική ελλειπτική ακίδα έχει δύο σφαιρικές επιφάνειες επαφής λίγο μεγαλύτερες από πορτοκάλι που εφάπτονται στις δύο πλευρές του αυλακιού. Το γυμνό διαμάντι ( η ακίδα ) έχει ύψος από 4.5 μέχρι 6 μέτρα! Οι δύο σφαιρικές επιφάνειες βουλιάζουν μέσα στο αυλάκι ( το γιατί θα το περιγράψω παρακάτω ) σε βάθος 8 – 10 εκατοστών.

Το διαμάντι τώρα συνδέεται με μια βελόνα ( Cantilever ) και η επιφάνεια σύνδεσης είναι ένα τετράγωνο με πλευρά γύρω στα 1.2 μέτρα, αυτό λοιπόν το διαμάντι ύψους περίπου 5 μέτρων συνδέεται με τη βελόνα που – στην αναλογία μας – είναι ένας σωλήνας με διάμετρο περί τα 3.5 μέτρα και έχει πάχος τοιχώματος περίπου 30 εκατοστά και τυπικό μήκος περί τα 80 μέτρα. Τερματίζεται σε μια γεννήτρια η οποία βρίσκεται σε ύψος 50 μέτρων πάνω από το αυλάκι και κλείνοντας αυτή τη μεγέθυνση, το πίσω μέρος της κεφαλής βρίσκεται περίπου 300 – 350 μέτρα πίσω από το διαμάντι, έχοντας κατά νου αυτό το μοντέλο είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορά του συστήματος και τι ζητάμε από αυτό.

Στο αυλάκι υπάρχει η μικρή λακκούβα που προέρχεται από την πίεση αυτού του τεράστιου διαμαντιού που συνδέεται με αυτή την γιγαντιαία βελόνα, και μετά όλοι μαζί, διαφημιστές και χαϊφιντελίστες πιστεύουν ότι αυτή η διάταξη μπορεί να μεταδώσει στη γεννήτρια με ακρίβεια τους μικρούς κυματισμούς του αυλακιού. Ας δούμε λοιπόν ορισμένα σημαντικά φαινόμενα. Στην παραπάνω αναλογία, η ακίδα κινείται σ΄ένα άγραφο αυλάκι λιγότερο από 1 χιλιοστό, κι αυτό μας κάνει το ακούμε σαν θόρυβο επιφανείας, και αυτόματα μας έρχεται φυσιολογικά η ερώτηση, πόσο βαθιά η ακίδα μπαίνει μέσα στο αυλάκι – και ποια είναι η σχέση βάθους – πίεσης ? Όλες οι αναλύσεις – μέχρι πολύ πρόσφατα – είναι στην ουσία γεωμετρικές και χρησιμοποιούν το νόμο του Hertz και το μοντέλο του δείκτη του Hertz ( Hertzian intentor ) που εφαρμόζεται όταν ένα σκληρό σώμα ( εδώ το διαμάντι ) πιέζει μια μαλακή επιφάνεια ( το βινύλιο ).

Αλλά – ευτυχώς – η κλασσική φυσική με τις γραμμικές της εξισώσεις δεν ισχύει σε αυτή την περίπτωση. Αν ίσχυε, η αναπαραγωγή όπως την ξέρουμε δεν θα ήταν δυνατή: Στο σημείο επαφής οι πιέσεις που εξασκούνται είναι τεράστιες και θα κατέρρεαν τα υλικά. Πρέπει λοιπόν στην διερεύνηση του συστήματος να συμπεριλάβουμε και τις αλληλοεπιδράσεις λόγω των ασθενών μοριακών δυνάμεων ( Weak force interaction ) που εξασκούνται, καθώς και τα φαινόμενα σήραγγας ( tunnel effects ) που παρουσιάζονται.
Η κλασσική φυσική λέει πως η επιφάνεια του υγρού σ΄ένα δοχείο πρέπει να είναι επίπεδη – κι όμως δεν είναι, γιατί παρατηρούμε ένα μηνίσκο και το υγρό ανυψώνεται στα πλευρικά τοιχώματα του δοχείου ( δεν αναφέρομαι σε τριχοειδή φαινόμενα ) Για τους ίδιους περίπου λόγους η καθαρά γεωμετρική θεώρηση κατά Hertz δεν ισχύει στο φαινόμενο αυλακιού – ακίδας. Οι έρευνες στη 10ετία του ΄60 έδειξαν ότι η εισχώρηση ( penetration ) της ακίδας μέσα στο αυλάκι είναι γύρω στα 3800 Angstrom για βάρος ανάγνωσης 1mg και παραμένει σχεδόν ανεξάρτητη από το βάρος ανάγνωσης στην περιοχή από 1mg – 10g. Αυτό βέβαια έρχεται σε άμεση αντίθεση με την κλασσική φυσική που προτείνει μια γραμμική σχέση πίεσης – εισχώρησης.

Έτσι φτάνουμε σ΄ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα. Δεν παίζουμε την επιφάνεια του δίσκου ( το επιφανειακό μοριακό στρώμα στη σύγχρονη φυσική είναι 30 το πολύ 100 Angstroms ) αλλά το μεγάλο κομμάτι κάτω από την επιφάνεια ( αφού έχουμε εισχώρηση 3800 Angstrom ) και οι κινήσεις της βελόνας είναι πολύ μικρότερες από ό,τι υποθέτουμε στο γεωμετρικό μοντέλο. Και η επόμενη ερώτηση είναι, αφού δεν παίζουμε την επιφάνεια, ποιος ο λόγος σήματος προς θόρυβο αυτού που παίζουμε ? Βρέθηκε πως για ένα κοινό δίσκο μπορούμε να ανεβάσουμε τη δυναμική του περιοχή μέχρι και 30db, αν διαβάσουμε το βινύλιο σωστά. ( Ευτυχώς που δε διαβάζουμε την επιφάνεια γιατί το – κόψιμο – του δίσκου είναι στην ουσία σκίσιμο και η επιφάνεια έχει πολύ περισσότερο θόρυβο από αυτό που διαβάζουμε.

Και μετά από όλα αυτά τι συμβαίνει με την κεφαλή ?

Τελικά τι είναι αλήθεια και τι μυθολογία ?
Η αναλογία με την ηχογράφηση μας δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η μυθολογία θέλει μικρή επιφάνεια επαφής διαμαντιού – δίσκου για μικρότερη φθορά – ανοησίες. Με μικρή επιφάνεια επαφής είναι σαν να παίζουμε μια περίφημη ταινία μάστερ ταχύτητας 30 IPS με κεφαλή κασετόφωνου. Ας μη παραξενευόμαστε για τη φτωχή ποιότητα που ακούμε. Χρειαζόμαστε μια πολύ μεγάλη και λεπτή επιφάνεια επαφής ( ιδεατά όλη την πλευρική επιφάνεια του αυλακιού ).

Με μια τέτοια ακίδα χρειαζόμαστε πολύ προσεκτική ρύθμιση της κάθετης ανάγνωσης ( εννοώ τη γωνία που σχηματίζεται από τον άξονα της επιφάνειας και την επιφάνεια του δίσκου και η οποία δεν είναι απαραίτητα ίση με την κλασική VTA - vertical tracking angle ) διότι η κοπή του δίσκου από τη φύση της εισάγει γύρω στα 30% διαμόρφωση συχνότητας και η παραμόρφωση αυτή αφαιρείται στην αναπαραγωγή όταν η κάθετη γωνία ανάγνωσης είναι ίδια με της κοπής.

Συνεχίζοντας, η μυθολογία λέει μικρό βάρος ανάγνωσης για μικρή φθορά – και πάλι ανοησίες. Το αντίθετο μάλιστα, χρειαζόμαστε μεγάλο βάρος για καλύτερη εισχώρηση στο βινύλιο ώστε η ακίδα να βλέπει μεγαλύτερο αριθμό σωματιδίων και το καθένα από αυτά να έχει μικρότερη πιθανότητα ( μόνο του ) να μπορέσει να μετακινήσει την ακίδα ( η έννοια της υπερεπάρκειας

• redundancy – η οποία συνδέεται με άμεσα με τη δυναμική περιοχή )

Όταν στις έρευνες είδαν τι συμβαίνει στην ακίδα, βρήκαν πως το μηχανικό σύστημα είναι εξαιρετικά μη γραμμικό με τη βελόνα να ενεργεί σαν γραμμή μεταφοράς. Ανακάλυψαν πολλές υπερηχητικές συχνότητες συντονισμού στο σημείο επαφής και στη βελόνα ( ακόμα και ένα κβαντομηχανικό – ρυθμό δειγματοληψίας – γύρω στα 4.5 ΜΗΖ ) Το διαμάντι και η βελόνα ήταν εξαιρετικά ενεργά σε υπερηχητικές συχνότητες και αυτό δεν μεταδιδόταν στη γεννήτρια .

Πιστεύω ότι ο κύριος λόγος φθοράς του δίσκου και της ακίδας είναι η υπερηχητική δραστηριότητα του συστήματος ακίδας – βελόνας. Το βηρύλλιο π.χ έχει ορισμένα πολύ επιθυμητά χαρακτηριστικά στρέψης και τάσης ( υψηλό μέτρο Young ) αλλά είναι εξαιρετικά ενεργό υπερηχητικά ! Προσθέτω ότι ή μεγαλύτερη δύναμη ανάγνωσης αποσβένει καλύτερα τους υπάρχοντες υπερηχητικούς συντονισμούς, εγώ παίζω τους δίσκους μου με βάρος ανάγνωσης περίπου 3 g.

( Αυτό το τελευταίο με το βάρος ανάγνωσης εγώ σαν μηχανικός το είχα καταλάβει από το 1974 και το εφάρμοζα, άρα ο κος Mitch Cotter μου το επιβεβαίωσε το 1980, επίσης είχα εφαρμόσει και μια εξωτερική απόσβεση των περιττών κινήσεων του βραχίονα στηρίζοντας ένα μικρό κομμάτι αλουμίνιο σαν κουπί στον βραχίονα και το άλλο του άκρο κολυμπούσε μέσα σε λάδι σε ένα μικρό δοχείο, δεν έχω φωτό αλλά κάποια στιγμή θα κάνω σχέδιο, τη λύση αυτή σταμάτησα να την εφαρμόζω όταν γεννήθηκαν οι γιοι μου και αποσύρθηκαν σε ανώτερο ύψος τα πικάπ και οι βελόνες )

Κεφαλή κινητού πηνίου MC ή κεφαλή κινητού μαγνήτη MM ? Μαζί με ολίγη θεωρία

Γνωρίζουμε ότι υπάρχει διαμάχη ανάμεσα στους θιασώτες των κεφαλών κινητού πηνίου ( σταθερού πεδίου ) και στους υποστηρικτές των κεφαλών κινητού μαγνήτη ( κινητού πεδίου ). Για πάμε να δούμε λοιπόν μια πολύ εμπεριστατωμένη άποψη και ενδιαφέρουσα θεώρηση του θέματος.
Οι νόμοι της φύσης ευνοούν την κεφαλή κινητού πηνίου. Έχουμε ένα πιο αποδοτικό σύστημα με μικρότερες παραμορφώσεις για διάφορους λόγους.
Πρώτον, οι κοινές μαγνητικές κεφαλές έχουν μια συχνότητα αποκοπής του ηλεκτρικού τους συστήματος γύρω στα 10-14 ΚΗΖ. Όταν ένας κατασκευαστής κεφαλών δίνει στα χαρακτηριστικά μιας μαγνητικής κεφαλής μια επίπεδη απόκριση δεν υπάρχει λόγος να μην τον πιστέψουμε.

Αν ρίξουμε όμως μια προσεκτική ματιά στα χαρακτηριστικά θα δούμε ότι η πτώση της εξόδου του ηλεκτρικού της συστήματος αντισταθμίζεται από ένα τεράστιο μηχανικό συντονισμό ! Έτσι ναι μεν έχουμε τελικά επίπεδη απόκριση συχνότητας αλλά στην προσπάθεια αυτή έχουν καταστραφεί όλα τα χαρακτηριστικά φάσης, δηλαδή αυτή η τόσο ζωτική χρονική διάταξη που είναι απαραίτητη στο αυτί για τη σωστή αναγνώριση του ακουστικού ερεθίσματος.

Δεύτερον, όλες οι κεφαλές υπόκεινται σε έλξη ακίδας ( needle drag ) μια δύναμη που είναι ανάλογη με την ανορθωμένη δεύτερη αρμονική του σήματος. Η δύναμη αυτή ( που είναι υπεύθυνη για τη δύναμη της πλαγιολίσθησης του βραχίονα - skating - την εξισορροπούμε με το βαρίδι στο πλάι των βραχιόνων ή με ελατήριο – antiskating ) είναι περίπου όσο το 1/3 της δύναμης ανάγνωσης. Κατ΄αρχήν η ακίδα δεν πρέπει να κινείται καθόλου κατά μήκος του άξονα της βελόνας, διότι τότε εισάγεται ένα γεωμετρικό σφάλμα και έχει χαθεί το παιχνίδι στην άκρη της ακίδας. Και ναι μεν η ακίδα μπορεί να μη μετακινείται, η εξάσκηση όμως της δύναμης αυτής – μαζί με τα χαρακτηριστικά γραμμής μεταφοράς της βελόνας – μπορούν να προκαλέσουν διαμήκη κίνηση στη γεννήτρια.

Στις κεφαλές κινητού πηνίου, επειδή το πεδίο είναι σταθερό έχουμε πολύ καλύτερη ορθογωνιότητα ( orthogonality ) και η κεφαλή δε δίνει έξοδο για διαμήκεις κινήσεις της γεννήτριας. Αντίθετα σε πολλές κεφαλές κινητού μαγνήτη η διαμήκης συνιστώσα της εξόδου μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την – κανονική – συνιστώσα που προέρχεται από τις πλευρικές κινήσεις της βελόνας. Είναι σαν να έχουμε ένα fuzz-box στην κεφαλή. ( Το fuzz-box είναι ένας παραμορφωτής που χρησιμοποιούν οι μουσικοί και αναμιγνύει το αρχικό σήμα με μια ανορθωμένη ή αποκομμένη μορφή του )

Τελικά και παρά τη μυθολογία όλες οι κεφαλές - ανεξάρτητα από την αρχή λειτουργίας – παράγουν την ίδια ισχύ θερμικού θορύβου ( θερμικός θόρυβος Johnson ).
Αν δεν αλήθευε κάτι τέτοιο θα μπορούσαμε απλά – απλά να συνδέσουμε δύο κεφαλές με διαφορετικό θερμικό θόρυβο και να παραβιάσουμε εύκολα τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής

( Για μια γεννήτρια με θερμική αντίσταση R ο θόρυβος που μεταφέρεται στο συζευγμένο σύστημα είναι στην καλύτερη περίπτωση ΚΤΒ, όπου Κ η σταθερή του Boltzmann, Τ η θερμοκρασία του περιβάλλοντος σε βαθμούς Κέλβιν και Β το εύρος ζώνης του θορύβου.
Τα συστήματα με χαμηλές συχνότητες αποκοπής ολοκληρώνουν το θόρυβο έξω από τη ζώνη τους. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί πολλά προβλήματα στις κεφαλές κινητού μαγνήτη )

To γεγονός πάντως είναι πως ο λόγος ισχύος σήματος προς ισχύ θορύβου είναι 10-20 db καλύτερος στις κεφαλές κινητού πηνίου. Για να είναι μπορέσουμε όμως να εκμεταλλευτούμε αυτή τη διαφορά πρέπει να ταιριάξει σωστά η αντίσταση εξόδου της κεφαλής που είναι λίγα ΩΜ με την αντίσταση εισόδου του προενισχυτή που είναι 47 ΚΩ. Καμία από τις ενισχυτικές συσκευές με τις σημερινές στάθμες εκπομπής φορτίων δεν μπορεί να πετύχει ταυτόχρονα καλό λόγο σήματος προς θόρυβο και μικρή χρονική διαμόρφωση ( στα Αγγλικά λέγεται time modulation και πρόκειται για μια πολύ ακουστή παραμόρφωση )

Αν κατασκευαστεί ένας σωστός μετασχηματιστής που θα προσαρμόσει τις ωμικές αυτές διαφορές τότε έχουμε ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο για την εκμετάλλευση των αρετών των κεφαλών κινητού πηνίου, γιατί ένας μετασχηματιστής προσαρμογής είναι πάντα καλύτερος από ένα ενεργό προ-προενισχυτή. Ο προ-προενισχυτής προσθέτει θόρυβο που αρέσει σε μερικούς γιατί νομίζουν ότι προσθέτει – αέρα – γύρω από τα όργανα.

Επομένως χρειαζόμαστε έναν καλό μετασχηματιστή που θα λύνει το πρόβλημα του ταιριάγματος των αντιστάσεων (impedance matching ) γιατί ο μετασχηματιστής είναι ο μόνος και απλούστερος τρόπος για την απαλλαγή από τις παραμορφώσεις, επίσης η ανάγνωση του δίσκου δημιουργεί αύξηση της ζώνης ( bandwidth expansion ) λόγω του φαινομένου της σάρωσης ( scanning ) του αυλακιού από την ακίδα, ο μετασχηματιστής έχει το επιπρόσθετο πλεονέκτημα πως μπορεί να φιλτράρει εγγενώς τις ανεπιθύμητες πολύ υψηλές συχνότητες προτού αυτές δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στον προενισχυτή.

Δίσκοι άμεσης κοπής – Direct cut disk

Στο τέλος της 10ετίας του ’70 παρουσιάστηκαν στην αγορά οι δίσκοι Direct Cut. Τι είναι λοιπόν αυτοί οι δίσκοι που τόσο πάταγο έκαναν τότε ? Και πόσοι σήμερα έχουν στην άκρη φυλαγμένους τους δίσκους αυτούς που στην εποχής τους είχαν 6.000 δρχ. όταν οι Ελληνικής κοπής Long Play δίσκοι είχαν 600 -800 δρχ και οι εισαγόμενοι 1.000 – 1.200 δρχ. ?

Για να καταλάβουμε περιγραφικά την διαφορά στην ποιότητα του ακούσματος ενός δίσκου Direct Cut και βέβαια για να δικαιολογήσουμε και την τιμή του, θα πρέπει να ξέρουμε πως είναι όλη η διαδικασία της παραγωγής του μαύρου μαγικού βινύλιου που τόσες χαρές έδωσε σε εκατομμύρια ακροατές σε όλο τον κόσμο, γιατί σήμερα οι 20άρηδες και 30άρηδες δεν γνωρίζουν τι είναι αυτός ο μαύρος δίσκος και γιατί λατρεύτηκε τόσο και λατρεύεται ακόμα και τα τελευταία χρόνια η αναβίωση του βυνίλιου άνοιξε ξανά εργοστάσια παραγωγής δίσκων ξεσκουριάζοντας τις πρέσες τους, καθώς και εργοστάσια κατασκευής πικάπ που είχαν κλείσει.

Στην 10ετία λοιπόν του΄60 δύο φίλοι και συνέταιροι, ο μηχανικός ήχου Ντάγκ Σάξ και ο πιανίστας Λίνκολν Μαγιόρκα, ξεκίνησαν στην Αμερικανική δυτική ακτή μια ρομαντική και δύσκολη προσπάθεια, έχοντας σαν όπλο τους τον ενθουσιασμό του ερασιτέχνη και τη σιγουριά του επαγγελματία έσκυψαν με προσοχή επάνω σε παλιά σκονισμένα μηχανήματα που σε παλαιότερες εποχές χρησιμοποιούσαν για το χάραγμα των δίσκων 78 στροφών.

Έχοντας και οι δύο την άποψη ότι οι παλιοί καλοί 78άρηδες δίσκοι μέσα από τριξίματα και θορύβους έδιναν το σπάνιο αίσθημα της ΄παρουσίας ΄των μουσικών εκεί δίπλα όπου ακουγόταν ο δίσκος, έβαλαν σκοπό τους λοιπόν να φτιάξουν τέτοιους ΄κατ΄ευθείαν΄ δίσκους αλλά στις 33 στροφές. Τους πήρε 20 χρόνια προσπαθειών από την αρχική τους ιδέα για να κλείσει ο κύκλος που είχαν αρχίσει, και μάλλον ο κος Έντισον από κάπου χαμογελά ευχαριστημένος, και είναι απόλυτα φυσικό αφού όλα τα σχετικά με την εγγραφή του ήχου ξεκίνησαν από τον κύλινδρο με κερί του Έντισον.

Στο κυνήγι της δυναμικής περιοχής

Μετά από τον κύλινδρο με κερί έχουμε την εμφάνιση του δίσκου και την αναπαραγωγή του σε πολλά αντίτυπα με τη βοήθεια της πρέσας. Μέχρι το 1920 όμως η πρώτη χάραξη γινόταν με μηχανικά μέσα, η μεταβολή της πίεσης του αέρα έκανε μια μεμβράνη μέσα στο χωνί να πάλλεται και κάποιο κοφτερό εργαλείο συνδεδεμένο μαζί της φρόντιζε για την δημιουργία των αυλακιών στον κύλινδρο ή τον δίσκο. Από το 1920 και μετά έχουμε τη μετατροπή της ηχητικής πίεσης σε παλμούς ηλεκτρικού ρεύματος που κινούν τη μεμβράνη, μια διαδικασία περισσότερο αποτελεσματική για την πιστότερη απόδοση του ήχου.

Για πρώτη φορά τότε οι δίσκοι των 78 στροφών είδαν το φως της ημέρας και η βασιλεία τους κράτησε μέχρι το 1950 περίπου οπότε και στην προτίμηση του κοινού ανέβηκαν οι δίσκοι μακράς διάρκειας των 33 ½ στροφών, οι δίσκοι 33 στροφών επικράτησαν μετά από μια σύντομη μάχη με τους δίσκους των 45 στροφών. Αποφασιστικό ρόλο στη στροφή του κοινού έπαιξε ότι ο νέος δίσκος ακουγόταν πολύ καλύτερα.

Πολύ πριν καταλάβει η μεγάλη μάζα των ανυποψίαστων ακροατών τι συμβαίνει, μερικοί ανήσυχοι και ανικανοποίητοι εραστές του ήχου είχαν την επιθυμία για κάτι περισσότερο ζωντανό που να μην ΄μυρίζει ΄ σαν φρεσκοανοιγμένη κονσέρβα. Ανάμεσα τους και οι πρωτοπόροι φίλοι μας, ο Σάξ και ο Μαγιόρκα που άρχισαν να προβληματίζονται έντονα, και έψαχναν να βρουν τι ήταν εκείνο που εξαφάνισε από τους νέους δίσκους των 33 στροφών τις γνωστές καλές ιδιότητες και την αμεσότητα ( μεγάλη δυναμική περιοχή ) που είχαν οι δίσκοι των 78 στροφών.

Έτσι αποφάσισαν ότι ο μόνος τρόπος ήταν να αναπαράγουν δίσκους ξαναδημιουργώντας τις παλιές συνθήκες με τα νέα μέσα. Ύστερα από προσπάθειες χρόνων κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι και πάλι θα πρέπει να ηχογραφούν έτσι, όπως τότε, ώστε την ίδια στιγμή να χαράζεται η μήτρα από μια βελόνα που θα την κινούν απευθείας οι ήχοι της ζωντανής παιγμένης εκείνη τη στιγμή, μουσικής, με τους μουσικούς εκεί δίπλα στα μηχανήματα. Αποφάσισαν ότι το μαγνητόφωνο ήταν αυτό που κρατούσε σκλαβωμένο τον ήχο και έπρεπε να αφαιρεθεί, να μην υπάρχει καταγραφή σε ταινία, αλλά άμεση κοπή του αρχικού δίσκου χωρίς καμία παρέμβαση.

Ένα παλιό μηχάνημα κοπής με λυχνίες απαλλάχτηκε από κάθε αυτοματισμό ώστε να ρυθμίζονται με το χέρι ακόμα και οι αποστάσεις μεταξύ των αυλακιών καθώς αυτά θα χαράζονται. Μόλις τελείωσαν οι μετατροπές ο Λίνκολν Μαγιόρκα κάθισε στο πιάνο και οι δύο μαζί δημιούργησαν τον πρώτο δίσκο άμεσης κοπής, το αποτέλεσμα δε ήταν τόσο ενθαρρυντικό ώστε άρχισε μια εμπλοκή και για τους δυό που από χόμπι έγινε έμμονη ιδέα και στη συνέχεια μόνιμη απασχόληση.

Σε καμιά περίπτωση η συνέχεια δεν ήταν ένας απλός περίπατος, και το λέω αυτό χαρακτηριστικά γιατί τους πήρε 10 χρόνια για να σχεδιάσουν και κατασκευάσουν μέσα από συνεχείς πειραματισμούς τον απαραίτητο σωστό μηχανικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, και ας μην μας ξεγελάει ότι η διαδικασία της ηχογράφησης φαίνεται λιγότερη σύνθετη. Δεν είναι και θα το δούμε πιο κάτω, γιατί όλος αυτός ο εξοπλισμός δημιουργούνταν από το τίποτα σύμφωνα με ότι αποφάσιζαν συνέχεια μέσα από τους καθημερινούς τους πειραματισμούς και δοκιμές αφού δεν υπήρχε προηγούμενο σε μηχανήματα για τέτοιου είδους δουλειά, ενώ τα 15 ή 20 λεπτά που διαρκεί η ηχογράφηση απαιτούν τρομακτική απόδοση από όλους τους συμμετέχοντες – μουσικούς και μηχανικούς - αλλά και φανταστική ποιότητα από τα μηχανήματα.

Σχετικά με το τελευταίο αυτό, την ποιότητα δηλαδή, πρέπει να το δούμε περισσότερο διεξοδικά γιατί είναι το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό που διακρίνει τους συμβατικούς δίσκους από τους δίσκους άμεσης κοπής. Οι εταιρίες συμβατικών δίσκων χρησιμοποιούν προσμίξεις παρθένου με ανακυκλωμένο ξαναεπεξεργασμένο βινύλιο.
Στην πλειοψηφία τους οι εταιρίες δίσκων άμεσης κοπής χρησιμοποιούν παρθένο βινύλιο, Η Crystal Clear μάλιστα, μια από αυτές τις εταιρίες, για μια εποχή δεν χρησιμοποιούσε καθόλου γραφίτη που όταν ανακατευτεί με το βινύλιο του δίνει το χαρακτηριστικό μαύρο χρώμα και οι δίσκοι της έδιναν μια πραγματική ΄κρυστάλλινη ΄ εντύπωση ώστε να γίνεται συνειρμός με τον κρυστάλλινο ήχο.

Η άμορφη μάζα που πιέζεται και μεταμορφώνεται σε δίσκο ΄κεντράρεται΄ στην πρέσα με εξαιρετική ακρίβεια ενώ τηρούνται αυστηρά οι θερμοκρασίες και τα περιθώρια μεταβολής τους και μαζί ο απαραίτητος χρόνος ψύξης. Το αποτέλεσμα είναι να ακούγεται λιγότερος θόρυβος σε σύγκριση με τους συμβατικούς, ενώ οι δίσκοι άμεσης κοπής παρουσιάζουν μεγαλύτερη στερεότητα και ομοιογένεια στην κατασκευή έχοντας μεγαλύτερο πάχος και μοιάζουν πολύ με αυτούς των 78 στροφών, εκείνοι βέβαια ήταν από λάκα, και οι μήτρες των δίσκων άμεσης κοπής μετά από το τύπωμα ( πρεσάρισμα ) 20.000 δίσκων πετιούνται, κι αυτός άλλος ένας λόγος για την υψηλή ποιότητα ακούσματος που έχουν.

Το καλό μήλο γίνεται μόνο από καλή μηλιά, και η κατασκευή της μήτρας που επάνω της θα χαρακτεί απευθείας η μουσική πρέπει να είναι τέλεια. Έτσι επάνω σε μια βάση από αλουμίνιο με τέλεια επίπεδη επιφάνεια χύνεται μίγμα νιτροκυτταρίνης ή ένα πολύ λεπτό στρώμα χαλκού. Η ακρίβεια στο πάχος και η καθαρότητα του επιστρώματος ελέγχονται συνέχεια μέσα σε κλειστούς θαλάμους, με αυστηρά ελεγχόμενες θερμοκρασίες στην προσπάθεια να μην υπάρξει καμία φυσαλίδα αέρα στην επιφάνεια αυτή ή άλλη ανωμαλία γιατί τότε η βελόνα που χαράζει την επιφάνεια θα αναπηδήσει καταστρέφοντας τα πάντα, και θα χρειαστεί άλλο υλικό για να αρχίσει η ηχογράφηση και πάλι, έστω και αν παιζόταν το τελευταίο λεπτό του τελευταίου κομματιού της πλευράς ! Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα στο θάλαμο εγγραφής την ώρα της ηχογράφησης υπάρχει μόνο ο τεχνικός που συμμετέχει κυριολεκτικά στη χάραξη γιατί και μια σταγόνα από ιδρώτα ή κάτι άλλο στην επιφάνεια μπορεί να χαλάσει όλη την εγγραφή.

Θα έχει γίνει ήδη αισθητή η ευκολία που έχει η ηχογράφηση με την μαγνητοταινία, αφού εκεί έχεις πετύχει ή και μαγειρέψει μια καλή εγγραφή, και μπορείς μετά να την χαράξεις με την άνεση σου και να γίνει ο δίσκος. Σε περίπτωση δε κάποιου λάθους ξαναρχίζεις χωρίς να είναι ανάγκη να βρίσκονται οι μουσικοί εκεί δίπλα για να ξαναπαίξουν. Αυτή είναι και η πιο χαρακτηριστική διαφορά που έχουν οι δύο αυτές διαφορετικές τεχνικές παραγωγής. Ο μουσικός που θα τολμήσει να περάσει από τη δοκιμασία μιας τέτοιας ηχογράφησης θα πρέπει να διαθέτει μαζί με την τέλεια εξοικείωση στο όργανο του και αρκετό μαζοχισμό και τεράστια αντοχή για τις άπειρες πρόβες πριν την ηχογράφηση.

Η εκτέλεση γίνεται μία μόνο φορά και ή περνάς από τη φωτιά ή καίγεσαι. Αν μια νότα παιχτεί λάθος, ή σπάσει μια χορδή, ή κάποιος μουσικός ή τραγουδιστής μπει λάθος πρέπει όλα να γίνουν από την αρχή. Τα 15 ή 20 λεπτά πρέπει να παιχτούν συνέχεια χωρίς ανάσα, χωρίς διακοπή, δεν υπάρχει διακόπτης που τον κατεβάζεις και μετά συνεχίζεις από εκεί που σταμάτησες, δεν μπορείς να επαναλάβεις τίποτα, όλα είναι μη αναστρέψιμα.

Το χειρότερο δε, γιατί υπάρχει και χειρότερο, είναι ότι η ηχογράφηση, η επιτυχημένη ηχογράφηση, πρέπει να γίνει τρεις ή τέσσερις φορές ώστε να περιοριστεί και η πιθανότητα σε κάποια από τις μήτρες και όταν είναι πια πολύ αργά, να εμφανιστεί ένα λάθος ή ρινίσματα από το ένα αυλάκι να πέσουν στο διπλανό και άλλα τέτοια όμορφα συμβάντα που μπορούν κάνουν τον τεχνικό και τον παραγωγό των δίσκων άμεσης κοπής τους πιο απελπισμένους ανθρώπους στη γη.

Οι ΄βιολιστές στη στέγη΄ πρέπει να παίζουν συνέχεια λοιπόν, τα δάχτυλα ας ιδρώνουν, ο λαιμός ας καίει και τα νεύρα ελατήρια…. Αποκορύφωμα της αγωνίας, και μετά το τέλος η ανακούφιση με την αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα να παίρνει θέση στα συναισθήματα. Θα έχει φύγει ο θόρυβος ? η παραμόρφωση ? ακούγονται όλα σωστά ? άξιζε τον κόπο ?
Σπάνια περίπτωση που πολλά μηχανήματα μπαίνουν στην άκρη και τη θέση τους παίρνει η ανθρώπινη ικανότητα, αυτό εμένα προσωπικά με ενθουσιάζει γιατί η προσπάθεια είναι συλλογική και το καλό αποτέλεσμα το μοιράζονται όλοι.

Ο μηχανικός στην κονσόλα της ηχογράφησης πρέπει να ξέρει τα πάντα, τα δυνατά περάσματα, τις χαμηλές νότες, τη διαφορά φάσης από τα μικρόφωνα, να ανοίξει εκεί που πρέπει, να χαμηλώσει αλλού, να ελευθερώσει τον ήχο στο ορμητικό του πέρασμα για το θάλαμο που γίνεται η κοπή. Εκεί άλλος ακροβάτης κανονίζει την χάραξη και φροντίζει το ΄ όργωμα΄ του δίσκου. Ανάλογα με τη συχνότητα του ήχου πρέπει να αυλάκια να είναι περισσότερο πλατιά ή περισσότερο στενά και αυτό το φροντίζει το ανθρώπινο χέρι όπως και όλα τα άλλα.

Εκατό μέχρι εξακόσια αυλάκια ανοίγονται κάθε 2.5 πόντους πλάτος σε σωστές αποστάσεις, με προσοχή, με τέχνη, με υπομονή, είναι δουλειά απαιτητική που θέλει και αυτή το σολίστα της, τον θέλει καλλιτέχνη και χειρώνακτα μαζί. Δυό χρόνια μετά την παρουσίαση του πρώτου δίσκου άμεσης κοπής στην Αμερική χύθηκε πολύ μελάνι εξυμνώντας και μουτζουρώνοντας τους δημιουργούς θυμίζοντας μια άλλη μεγάλη συζήτηση πυγμαχικό αγώνα, για την ΤΙΜ, την παραμόρφωση μεταβατικής ενδοδιαμόρφωσης του σήματος ( Transient Intermodulation Distortion ) ανάμεσα στις κορυφές των ειδικών του Hi - Fi .

Δίπλα στις εκατοντάδες εκατομμυρίων των δίσκων που κόβονται κάθε χρόνο με το συμβατικό τρόπο είχε ξεπηδήσει και μια ΄παραβιομηχανία΄ δίσκων άμεσης κοπής, υπολογίζεται ότι τότε από μια ηχογράφηση δίσκου άμεσης κοπής έβγαινε ένας δίσκος με μόνο 20.000 αντίτυπα, αριθμός τελικά ασήμαντος σαν ποσότητα αλλά απαραίτητος για την απαιτούμενη ακουστική ποιότητα, στην Αμερική την εποχή της κορύφωσης των δίσκων άμεσης κοπής 10-12 εταιρίες κυκλοφόρησαν συνολικά 350.000 δίσκους, αυτό δείχνει ότι οι μεγάλες εταιρίες δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν, είναι όμως και άλλοι παράγοντες που περιόρισαν τη διάδοση αυτών των τόσο καταπληκτικών δίσκων, οι μεγάλες φίρμες της μουσικής δεν έδειξαν καμία διάθεση να υποστούν την ψυχική και καλλιτεχνική δοκιμασία που περιέγραψα πιο πάνω για 20 - 25..000 δίσκους, ο αριθμός αυτός και μόνο απέκλεισε τα χρυσά συμβόλαια που είναι συνηθισμένα να υπογράφουν τα βαριά ονόματα και οι βεντέτες της μουσικής .

Τελικά το βάρος έπεσε στη Τζάζ που κάλυψε και το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ηχογραφήσεων, η Τζάζ είναι το είδος αυτό της μουσικής που διαθέτει του πιο αφοσιωμένους και τους πιο σίγουρους για τον εαυτό τους μουσικούς. Ένα ακόμα αρνητικό στοιχείο των δίσκων άμεσης κοπής είναι η ανομοιογένεια στην ποιότητα της ηχογράφησης από παραγωγή σε παραγωγή ακόμα και σε δίσκους της ίδιας εταιρίας ( λογικό αφού κάθε δίσκος είναι εντελώς χειροποίητος με ότι αυτό σημαίνει ) μόλις λοιπόν ακουγότανε ότι μια ηχογράφηση είναι πολύ καλή εξαφανιζότανε από την αγορά με δεδομένο βέβαια και τον μικρό αριθμό αντιτύπων που έβγαινε, το 1980 υπήρχαν δίσκοι 5ετίας που η τιμή τους είχε στην μαύρη αγορά 20-40.000 δρχ. όταν η επίσημη τιμή ήταν 6.000 δρχ. ( δηλαδή εγώ που έχω 6-7 κομμάτια πόσο κάνουν σήμερα ? )

Όταν η ηχογράφηση είναι καλή σε αυτούς τους δίσκους, και συνήθως είναι, τότε ακούμε ένα κρυστάλλινο ήχο να ξεπηδάει, τα τριξίματα και οι άλλοι ενοχλητικοί θόρυβοι απλά δεν υπάρχουν και απολαμβάνεις μια εκτέλεση συγκριτικά πολύ ανώτερη από ότι έχουμε συνηθίσει στους συμβατικούς δίσκους ( και οι οποίοι συμβατικοί δίσκοι είναι πολύ ανώτεροι ακουστικά από τα CD ) Το μουσικό αποτέλεσμα μοιάζει απόλυτα φυσικό και το υλικό του δίσκου είναι ασύγκριτα καλύτερο σε ποιότητα, και η δυναμική των >80db είναι σχεδόν διπλάσια των συμβατικών δίσκων.

Με σιγουριά λέω ότι η πέρα από την υποκειμενική άποψη, η κοπή ενός συμβατικού δίσκου από μαγνητοταινία έχει μια σίγουρη παραμόρφωση 1% η οποία περιβάλλει ακόμα και το καλύτερο μαγνητόφωνο, και εκτός από την παραμόρφωση που το ίδιο εισάγει, υπάρχει και μια διαφορά φάσης που από το 1ο έως το 24ο κανάλι μπορεί να φτάσει και τις 30ο, και επίσης έχουμε και ένα ρυθμό ανόδου ( slew rate ) πολύ χειρότερο από ότι έχουν οι καλά σχεδιασμένοι ενισχυτές και κεφαλές των μηχανημάτων κοπής.

Άρα ένας συμβατικός δίσκος δεν μπορεί ποτέ να ακούγεται καλύτερα από ένα δίσκο άμεσης κοπής, στο θέμα τώρα της ηχογράφησης τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά, είτε με πολλά μικρόφωνα γίνεται μια ηχογράφηση αφού το επιτρέπουν τα πολυκαναλικά μαγνητόφωνα, είτε με δύο το πολύ μικρόφωνα στην περίπτωση των δίσκων άμεσης κοπής, το θέμα είναι ότι στα αυλάκια του δίσκου χάνεται ό,τι είναι να χαθεί εξαιτίας του περιβάλλοντος, της διαφοράς στη φάση και το χρόνο.

Αυτό λοιπόν που διατηρούν οι δίσκοι άμεσης κοπής είναι η αμεσότητα της εκτέλεσης που σε ορισμένα είδη μουσικής είναι απαραίτητη. Στη συνέχεια θα αναφερθώ στους ψηφιακούς δίσκους βυνιλίου που παρουσιάστηκαν λίγο αργότερα και είχαν δυναμική περιοχή 90db αλλά κατά την δική μου άποψη ( γιατί έχω και μερικούς από αυτούς ) ενώ είναι απαλλαγμένοι θορύβων, δεν έχουν την αμεσότητα των δίσκων άμεσης κοπής, επίσης θα αναφερθώ και στα τετρακαναλικά συστήματα εγγραφής – αποκωδικοποίησης, στους τετρακάναλους δίσκους, στα τετρακαναλικά πικάπ, βελόνες, μαγνητόφωνα και ταινίες που παρουσιάστηκαν στα μέσα του΄70, υπήρχε το αυθεντικό τετρακαναλικό σύστημα της JVC ( Japan Victor Company ) CD4 ( Channel Discrete 4 ) το οποίο είχε 4 ανεξάρτητα κανάλια και θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει σαν τον πρόγονο του Dolby Prologic το οποίο κατέληξε σε 5.1 + 7.1, υπήρχαν και τα ψευδοτετρακαναλικά συστήματα τα οποία βασίζονταν στην μεταξύ των καναλιών μετατόπιση της φάσης του στερεοφωνικού σήματος, αυτά ήταν τα RM Matrix της RCA και SQ Matrix της Sony.

Το πικάπ

Για την κατανόηση όσον αφορά στα πικάπ, θέλω να πω ότι η παραμικρή κίνηση της βελόνας, ακόμα και η απειροελάχιστη διέγερση που δέχεται η ακίδα, είναι ήχος στα ηχεία μας, αν το καταλάβουμε αυτό είναι πολύ εύκολα να δικαιολογήσουμε τις αμέτρητες ώρες και τα χρήματα που έχουν ξοδευτεί ώστε το πικάπ να είναι εκτός από μηχάνημα αναπαραγωγής της μουσικής, και ένα μηχάνημα με πολλές δυνατότητες βελτίωσης, με δικό του ήχο, χρώμα κα ρυθμό, ένα μηχάνημα με σχέση λατρείας και μίσους για πολύ κόσμο.

Γιατί τo πικάπ δεν είναι απλά ένα πλατό που γυρίζει γύρω–γύρω και επάνω του ακουμπάμε τον μαύρο δίσκο και ακούμε μουσική, είναι πολύ περισσότερο από αυτό, είναι ένα καλοκουρδισμένο σύνολο διαφορετικών υλικών και εξαρτημάτων ακριβείας που μας επιτρέπει να ακούμε μουσική, είναι μια άσκηση εφαρμογής φυσικής, μηχανολογίας, χημείας και μηχανουργικής κατεργασίας, και είναι υπεύθυνο για την πιστότητα της μουσικής που ακούμε από δίσκους.

Αν το αναλύσουμε σύμφωνα με τη δυναμική θα δούμε ότι αποτελείται από ένα σύνολο μαζών που συνδέονται μεταξύ τους με ελαστικούς συνδέσμους ορισμένης ενδοτικότητας, η ενδοτικότητα αυτή τις περισσότερες φορές παραλληλίζεται και με κάποιο μηχανισμό απόσβεσης.

Υπάρχουν διαφορετικές αρχιτεκτονικές σχεδίασης στα πικάπ, έχουν δοκιμαστεί υλικά με διαφορετικό συντονισμό, έχουν δοκιμαστεί υλικά με διαφορετικό βαθμό απόσβεσης των κραδασμών, υπάρχουν πικάπ θεόβαρα που κάνουν απόσβεση των κραδασμών δια της μάζας, υπάρχουν ελαφριά πικάπ που απορροφούν τους κραδασμούς με υπολογισμό ειδικά στους συντονισμούς που επηρεάζουν την ακουστική μας. Όλα είναι αποδεκτά αρκεί το τελικό αποτέλεσμα να είναι η όσο το δυνατόν μικρότερη αλλοίωση του μουσικού προγράμματος που είναι γραμμένο στα αυλάκια του δίσκου.

Πλατό, υποπλατό, σασί, υποσασί, μοτέρ, ακτινικοί βραχίονες, βραχίονες παράλληλης μετατόπισης, βραχίονες από αλουμίνιο, από ξύλο Τριανταφυλλιάς από Ανθρακονήματα, βραχίονες με ένα σημείο στήριξης, με καρντανική στήριξη, στήριξη σε κουζινέτα αέρος, σχήματος S, ευθύγραμμοι ή μιας καμπύλης σχήματος J, κεφαλές μονοφωνικές, στερεοφωνικές, σφαιρικές, ελλειπτικές, υπερελλειπτικές τύπου Shibata, κεφαλές κινητού μαγνήτη, κεφαλές κινητού πηνίου, μαγνήτες από σπάνιες γαίες, μαγνήτες από Νεοδύμιο, κεφαλές με στελέχη από αλουμίνιο, από Βηρύλλιο, από Boron, όλα στη μάχη της τέλειας αναπαραγωγής των χαραγμένων αυλακιών, όλα λειτουργούν, όλα έχουν αποδείξει την αξία και την χρησιμότητα τους, ο σωστός συνδυασμός των υλικών και οι τεχνικές είναι αυτές που κάνουν ένα πικάπ καλύτερο από ένα άλλο, βέβαια υπάρχει και το κόστος, πολλές φορές το προϊόν είναι υπερτιμημένο από τον κατασκευαστή επειδή αυτός έχει ΄βαρύ΄ όνομα, όλα αυτά θα τα δούμε για να κατανοήσουμε τι είναι ένα πικάπ και πως μπορούμε να διαλέξουμε το σωστό πικάπ για τα διαθέσιμα χρήματα.

Μα θα αναρωτηθεί κανείς, αξίζει να επενδύσει κάποιος σήμερα σε ένα σύστημα βινυλίου το οποίο έχει πολλά μειονεκτήματα, χρειάζεται φροντίδα, δεν έχει τηλεχειρισμό και φθείρεται το ίδιο φθείροντας και το μουσικό υλικό του ?

Θα πω αβίαστα ναι ! Ειδικά σήμερα που έχουμε την εναλλακτική επιλογή της εύκολης καθημερινής ακρόασης από τα πολλά σύγχρονα ψηφιακά μέσα που μας διαθέτει η τεχνολογία. Έτσι όταν θελήσουμε να ακούσουμε ένα καλό μουσικό έργο, όταν επιθυμούμε να απολαύσουμε την πανδαισία της μουσικής, μόνο ο μαύρος δίσκος βινυλίου μπορεί να μας ταξιδέψει τον νου, να μας αναστατώσει το συναίσθημα, και ο λόγος είναι απλός, η ακοή είναι φαινόμενο αναλογικό και όχι ψηφιακό, τελεία και παύλα.

Ένα αναλογικό λοιπόν σύστημα αναπαραγωγής του ήχου ακούγεται καλύτερα από ένα σύστημα ψηφιακό, που δεν είναι όμως αμιγώς ψηφιακό γιατί δεν γίνεται να είναι, γιατί ο ήχος συλλαμβάνεται αναλογικά από τα μικρόφωνα και αναλογικά εκπέμπεται από τα ηχεία, έχουμε αραιώματα και πυκνώματα του αέρα, ο καλός θεός έκανε έτσι τα αυτιά μας να μπορούν αυτά να αντιλαμβάνονται τις αλλαγές στην πίεση του αέρα που μας περιβάλλει. ( Για την ακουστική μας έχω ήδη ανεβάσει ένα απλό κείμενο που αναφέρεται στα βασικά του πολύπλοκου αυτού οργάνου του σώματος μας ).
Έτσι, όλη η υπόλοιπη ενδιάμεση αλυσίδα μετά τα μικρόφωνα και μέχρι τα ηχεία με την ψηφιοποίηση που κάνει στο σήμα μόνο υποβάθμιση έχει να προσφέρει αφού αλλοιώνονται οι καμπύλες του συχνοτικού περιεχομένου παίρνοντας μορφή πριονιού , προσφέρει βέβαια και ευκολίες, εκεί είναι άφθαστη η ψηφιακή τεχνολογία και της βγάζω το καπέλο, αλλά όταν τα πράγματα σοβαρεύουν ο αναλογικός κόσμος του βινύλιου είναι εκεί και μας θυμίζει τι είναι ήχος και μουσική, και λόγος, γιατί εν αρχή ην ο λόγος και μουσική χωρίς τραγούδι είναι σκορδαλιά χωρίς σκόρδο και η γυναικεία φωνή είναι ότι δυσκολότερο για τη σωστή αναπαραγωγή.

Εντάξει τα πράγματα δεν είναι τόσο τραγικά από πλευράς πιστότητας ήχου, τα σημερινά ψηφιακά συστήματα δεν έχουν καμία σχέση με τα ψηφιακά της περασμένης 10ετίας όσον αφορά την ακουστική πιστότητα, παρόλη την πρόοδο όμως και το κλείσιμο της ψαλίδας, μένει ένα ακόμα μικρό κομμάτι ποιότητας υπέρ του βινύλιου που κατά την προσωπική μου άποψη θα παραμείνει για καιρό ακόμα μέχρι να καλυφθεί αυτό το κενό.

Τα μέρη του πικάπ

• Kινητήρας
• Σασί / υποσασί
• Πλατό / υποπλατό
• Ματ
• Πόδια στήριξης
• Κάλυμμα
• Βραχίονας
• Κεφαλή
• Καλωδίωση του βραχίονα
• Τροφοδοσία / Τροφοδοτικό

Τρόποι οδήγησης του πλατό

• Οδήγηση με τροχαλία
• Ιμαντοκίνηση
• Άμεση οδήγηση
• Κινητήρας DC
• Κινητήρας AC

Η οδήγηση με τροχαλία είναι ο αρχαιότερος τρόπος μετάδοσης της κίνησης από το μοτέρ στο πλατό, δεν χρησιμοποιείται πια γιατί παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα στο πέρασμα του χρόνου αλλά και στη λειτουργία του πικάπ μεταφέροντας τους κραδασμούς από τον κινητήρα και τους κραδασμούς από την τριβή μεταξύ της τροχαλίας και του πλατό αφού ακουμπάει στην περιφέρεια του προκειμένου να το οδηγήσει. Παρουσιάζει αυξημένο Wow & Flutter.

H κίνηση του πλατό με ιμάντα είναι για πολλούς η καλύτερη μέθοδος της κίνησης του πλατό, αυτό γιατί ο ιμάντας λειτουργεί σαν χαμηλό βαθυπερατό φίλτρο που μειώνει στο ελάχιστο τη μεταφορά των κραδασμών του μοτέρ προς την κεφαλή αφού το πλατό δεν βρίσκεται σε άμεση επαφή με το μοτέρ, επίσης λόγω της φύσης του ιμάντα αυτός απορροφά και εξομαλύνει τις μικροδιακυμάνσεις ταχύτητας του μοτέρ.

Στην άμεση οδήγηση ο άξονας του κινητήρα είναι και ο άξονας που στηρίζεται το παλτό, σε αρκετές περιπτώσεις το πλατό είναι ενεργό μέρος του κινητήρα γιατί ο ρότορας του μοτέρ είναι μέρος του πλατό. Η άμεση οδήγηση έχει μεγάλη αντοχή στο χρόνο, πρακτικά δεν επηρεάζεται αφού δεν υπάρχουν ελαστικά κινούμενα μέρη που να έχουν τριβές μεταξύ τους, η ποιότητα κίνησης του πλατό επηρεάζεται σημαντικά από το είδος και την ποιότητα του κινητήρα στην άμεση οδήγηση.

Τύποι κινητήρων

Ο Κινητήρας DC είναι κινητήρας συνεχούς ρεύματος και η ταχύτητα περιστροφής του καθορίζεται από την τάση της τροφοδοσίας του, όταν η τάση αυξάνεται, αυξάνεται και η ροπή του κάτι που είναι χρήσιμο όπως θα δούμε στα σερβοσυστήματα. Χρησιμοποιείται και για Ιμαντοκίνηση αλλά και για άμεση οδήγηση.

Οι κινητήρες ΑC διακρίνονται σε σύγχρονους και ασύγχρονους. Οι ασύγχρονοι λειτουργούν με αναφορά της τάσης τροφοδοσίας τους όπως και οι κινητήρες DC, στα πικάπ όμως στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι σύγχρονοι κινητήρες των οποίων η ταχύτητα περιστροφής τους ελέγχεται από την συχνότητα του δικτύου πόλης. Η συχνότητα αυτή για όλη την Ευρώπη είναι 50 ΗΖ και ελέγχεται αυστηρότατα από τα εργοστάσια παραγωγής ρεύματος, εδώ στην Ελλάδα από την ΔΕΗ. Με τον τρόπο αυτό τα σύγχρονα μοτέρ εξασφαλίζουν μεγάλη ακρίβεια περιστροφής σε αντίθεση με τους κινητήρες DC που χρειάζονται σταθεροποίηση της τροφοδοσία τους.

Μεγάλη προσοχή δίνεται στον αριθμό των πόλων του σύγχρονου κινητήρα, οι πόλοι είναι από 2 έως και 24, υπάρχουν και κινητήρες με 120 πόλους για πικάπ, ενώ υπάρχουν και κινητήρες με άπειρο αριθμό πόλων αλλά ακόμα δεν έχουν εφαρμοστεί στα πικάπ. Όσο περισσότεροι είναι οι πόλοι στον σύγχρονο κινητήρα τόσο αυτός περιστρέφεται ομαλότερα, όσο λιγότεροι είναι οι πόλοι τόσο δυνατότερο είναι το πήδημα από τον ένα πόλο στον άλλο ( οι πόλοι είναι ηλεκτρομαγνήτες ) και τόσο μεγαλύτερες και οι μεταβολές της ταχύτητας αφού οι ωθήσεις που δέχονται οι πόλοι έχουν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια.

Για ομαλότερη κίνηση λοιπόν πρέπει να έχουμε περισσότερους πόλους, όμως όταν αυξάνεται ο αριθμός τους αυξάνεται και η ταχύτητα του κινητήρα, με την αύξηση της ταχύτητας όμως οι κραδασμοί του μοτέρ έχουν υψηλότερη συχνότητα σε βαθμό που επηρεάζει την μουσική, άρα και οι λίγοι και οι πολλοί πόλοι έχουν σοβαρά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που πρέπει ο σχεδιαστής να τα ξεπεράσει.

Χαρακτηριστικό όλων των κινητήρων είναι ότι αν κάτι προκαλέσει μια μείωση της ταχύτητας τους όταν το αίτιο αυτό εξαλειφθεί οι κινητήρες ανακτούν την κανονική τους ταχύτητα. Για την μείωση του χρόνου αντίδρασης του κινητήρα DC σε κάποια μεταβολή της ταχύτητας του χρησιμοποιούνται σερβοσυστήματα που με κατάλληλους αισθητήρες συγκρίνουν την ταχύτητα περιστροφής του πλατό ή του ίδιου του κινητήρα με βάση μια συχνότητα αναφοράς, μόλις ανιχνεύσουν διαφορά στην ταχύτητα στέλνουν σήμα ανάλογο της διαφοράς και αφού το σήμα ενισχυθεί, επιστρέφει στον κινητήρα με μεγαλύτερο ή μικρότερο πλάτος ανάλογα με την περιστροφή του πλατό στέλνοντας την ανάλογη τάση τροφοδοσίας στον κινητήρα, θετική ή αρνητική, με τον τρόπο αυτό ο κινητήρας περιστρέφεται σταθερά χωρίς να επηρεάζεται από τις διαφορές της τάσης του δικτύου ή από εξωτερικά φορτία που δέχεται το πλατό, πχ δίσκος 45 ή 33 στροφών που έχουν διαφορετικό βάρος.
Για αμεσότερη διόρθωση των αποκλίσεων της ταχύτητας χρειάζεται κινητήρας με μεγάλη ροπή, σωστούς αισθητήρες και πλατό με μικρή ροπή αδράνειας, αυτά όσον αφορά τους κινητήρες άμεσης οδήγησης του πλατό.
Η μέτρηση της ποιότητας λειτουργίας των κινητήρων είναι το W&F ( Wow and Flutter ) στα Ελληνικά λέγεται τρέμουλο και πτερυγισμός.

Κραδασμοί – Εσωγενείς / Εξωγενείς

Ένα πικάπ δέχεται κραδασμούς, εσωγενείς από τους ίδιους τους μηχανισμούς του και εξωγενείς από το περιβάλλον. Οι δονήσεις αυτές επηρεάζουν άμεσα την μουσική γιατί η κεφαλή δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν η δόνηση που δέχεται είναι από τα αυλάκια του δίσκου ή από άλλους παράγοντες οπότε όλες αυτές οι δονήσεις που φτάνουν στην κεφαλή μετατρέπονται σε ηλεκτρικό σήμα το οποίο ενισχύεται μαζί με το μουσικό πρόγραμμα και φτάνει στα ηχεία.

Μιλώντας για κραδασμούς δεν εννοώ ότι πρόκειται για κάτι άμεσα ακουστό, δηλαδή τριξίματα, χτυπήματα κλπ. Είναι κραδασμοί μικρής ισχύος, κατά κανόνα έξω από την ακουστική περιοχή που όμως λειτουργώντας ενδιαμορφωτικά χρωματίζουν όλο το ακουστικό φάσμα, για παράδειγμα ένας συνεχής κραδασμός στους 60ΗΖ προστίθεται στο μουσικό πρόγραμμα και δίνει αθροίσματα και διαφορές με τις συχνότητες του προγράμματος καταλήγοντας σε σοβαρούς χρωματισμούς.

Αυτοί οι χρωματισμοί είναι τόσο σοβαροί όσο πιο κοντά είναι η συχνότητα του προγράμματος στη συχνότητα των κραδασμών, για παράδειγμα αν στην περίπτωση των 60ΗΖ το πρόγραμμα έχει μια συχνότητα 1000ΗΖ θα προκύψουν αρμονικές της συχνότητας αυτής σαν παραμορφώσεις, δηλαδή γίνεται έτσι, 1000ΗΖ+60ΗΖ=1060ΗΖ και 1000ΗΖ-60ΗΖ=940ΗΖ. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι οι χρωματισμοί αυτοί είναι πιο σοβαροί στην περίπτωση ακόμα χαμηλότερων συχνοτήτων, πχ των 50, 100, ή 200ΗΖ από ότι στους 10.000ΗΖ, και επειδή κατά κανόνα οι κραδασμοί των πικάπ βρίσκονται στην περιοχή 0-200ΗΖ η ενόχληση είναι μεγάλη και φτάνουμε σε συντονισμούς που μπορεί μέχρι και να απογειώσουν τον βραχίονα από τον δίσκο αν αυτό συμβεί ακόμα χαμηλότερα πχ στους 6-10ΗΖ που είναι και ο συντονισμός του συστήματος πλατό, βραχίονα, κεφαλή.

Συνεχίζεται

Εσωγενείς κραδασμοί

Οι εσωγενείς κραδασμοί προέρχονται από τον κινητήρα και από την κίνηση του πλατό. Μεγάλο ρόλο παίζει η στήριξη του κινητήρα στο σασί του πικάπ αλλά και η ποιότητα της στήριξης του πηγαδιού στο σασί ή το υποσασί ανάλογα με τον τύπο του πικάπ, και βέβαια η ποιότητα της κατασκευής του ίδιου του πηγαδιού που στηρίζεται και περιστρέφεται ο άξονας του πλατό. Η λείανση του άξονα του πλατό και η λείανση του πηγαδιού όπου εκεί μέσα πατάει και περιστρέφεται ο άξονας του πλατό είναι το κρισιμότερο σημείο της κατασκευής ενός πικάπ, αντίστοιχης ακρίβειας και ποιότητας πρέπει να είναι και το σημείο που πατάει ο άξονας μέσα στο πηγάδι.

Το πηγάδι και ο άξονας του πλατό είναι τα σημαντικότερα εξαρτήματα στην ποιότητα της αναπαραγωγής της μουσικής από το πικάπ, γιατί οποιαδήποτε αστοχία ή μέτρια κατασκευή καταστρέφει τον ήχο του πικάπ προσθέτοντας στο μουσικό πρόγραμμα Rumble ( θόρυβος πολύ χαμηλής συχνότητας ) από τους κραδασμούς και Wow and Flutter από τις τριβές. Ο άξονας πρέπει να έχει ελεύθερη περιστροφή μέσα στο πηγάδι, ιδανικά να μην έχει τριβές, αν όμως η κατασκευή είναι απόλυτα σωστή τότε έχουμε μεγάλες τριβές που μεταφράζονται σε θόρυβο αφού αυτός οδεύει μέσω του πηγαδιού στον βραχίονα και από εκεί στην κεφαλή, από την άλλη μεριά αν ο άξονας είναι χαλαρός στο πηγάδι δεν θα υπάρχει θόρυβος αλλά θα υπάρχουν μικρομετακινήσεις του πλατό που και αυτό είναι θόρυβος.

Αν το πηγάδι του άξονα είναι βαθύ και ο άξονας έχει μεγάλο μήκος οι πλευρικές κινήσεις του πλατό που παράγουν κραδασμούς είναι χαμηλότεροι από ότι σε ένα ρηχό πηγάδι με κοντό άξονα. Επίσης ένας άξονας μικρής διαμέτρου παρουσιάζει χαμηλότερες τριβές και άρα θόρυβο, από έναν άξονα μεγαλύτερης διαμέτρου. Όλοι αυτοί λοιπόν οι συνδυασμοί προβληματίζουν τους κατασκευαστές και τους οδηγούν στο να παρουσιάζουν ο καθένας την δική του λύση. Για να επιτύχουν τις αυστηρές ανοχές που απαιτεί ο συνδυασμός πηγάδι / άξονας με χαμηλότερο κόστος, οι κατασκευαστές κατασκευάζουν μαζικά τα εξαρτήματα αυτά και στη συνέχεια τα μετρούν και τα ταιριάζουν σε ζευγάρια ώστε να είναι οι ανοχές εντός των ορίων.

Αν ένας κατασκευαστής παράγει ένα – ένα ταιριαγμένα τα ζευγάρια πηγάδι / άξονα έχει περισσότερες πιθανότητες το πικάπ που παράγει να ακούγεται καλύτερα, αλλά έχει πολλαπλάσιο κόστος από άλλον κατασκευαστή που παράγει μαζικά και μετά προχωράει στο ταίριαγμα φτιάχνοντας ζευγάρια έστω και αν το υλικό τους είναι το ίδιο.
Υπάρχει Άγγλος κατασκευαστής που κάθε άξονα τον λειαίνει μαζί με το πηγάδι με ειδικά λιπαντικά μέχρι να αποκτήσουν αυστηρά τις επιθυμητές ανοχές, το γυάλισμα παίρνει μέχρι και 12 ώρες το ζευγάρι, αμέσως γίνεται αντιληπτό γιατί τα πικάπ του κατασκευαστή αυτού έχουν τόσο καλό όνομα και παράλληλα τόσο υψηλό κόστος.

Υπάρχουν άξονες που περιστρέφονται σε ειδικά ρουλεμάν πολύ χαμηλών τριβών τα οποία δεν υπάρχουν στο εμπόριο και κατασκευάζονται σε πολύ μικρές ποσότητες για πολύ ειδικές εφαρμογές όπως ιατρικά εργαλεία και για αεροδιαστημικές εφαρμογές, η χρησιμοποίηση τους σε πικάπ γίνεται περισσότερο για λόγους μάρκετινγκ παρά για πρακτικούς λόγους δεδομένου ότι για να φανεί αυτή η τόσο απειροελάχιστη διαφορά πρέπει και το υπόλοιπο σύστημα να είναι της αυτής ποιότητας, μιλάμε λοιπόν για εξωφρενικά ποσά που δεν μας απασχολούν εδώ, απλά κάνω αυτή την αναφορά για να δείξω ότι υπάρχουν πολλές πλευρές του ίδιου θέματος.

Κατά την προσωπική μου άποψη το καλύτερο πηγάδι / άξονας με το καλύτερο Value for money είναι ένα βαθύ πηγάδι από φωσφορούχο μπρούτζο ικανού εξωτερικού πάχους και ανάλογου βάρους για απορρόφηση μέσω της μάζας του τις μικροδονήσεις της περιστροφής του άξονα, έχοντας ένα ατσάλινο άξονα μέτριας διαμέτρου πχ 12mm, ο οποίος στηρίζεται σημειακά σε μία μπίλια από καρβίδιο μέσα σε ένα λουτρό με λάδι σιλικόνης μεσαίου ιξώδους.

Να πω εδώ ότι είναι κρίσιμο και το γεωμετρικό σημείο στήριξης του άξονα σε σχέση με το κέντρο βάρους του πλατό, όσο πιο κοντά βρίσκεται αυτό ως προς το σημείο που πατάει ο άξονας τόσο λιγότερες πλευρικές ταλαντώσεις παρουσιάζει, σημειωτέον επίσης ότι στην κίνηση του πλατό με άμεση οδήγηση η ώθηση του πλατό γίνεται ομοκεντρικό από τον κινητήρα ενώ στην ιμαντοκίνηση ο ιμάντας έχει την τάση να τραβάει το πλατό προς την πλευρά του κινητήρα, έτσι θα δούμε πολλές σχεδιάσεις με 2 ή και 3 μοτέρ ή 1 μοτέρ και μία τρελή τροχαλία απέναντι στις 180ο, να οδηγούν το πλατό εξισορροπώντας τις τάσεις μοιράζοντας τις σε 180ο ή 120ο.

Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις γίνεται αναφορά για ιμάντα ή ιμάντες αλλά συνήθως πρόκειται για διάφορα υλικά όπως είναι πχ μεταξωτές κλωστές ή άλλα κατάλληλα ελαστικά υλικά ρεκτιφιαρισμένα για την αποφυγή κραδασμών κατά την κίνηση του πλατό η οποία κίνηση εφαρμόζεται στην εξωτερική του περιφέρεια και συνήθως είναι στρογγυλής διατομής σε αντίθεση με τα απλά ιμαντοκίνητα πικάπ που ο ιμάντας τους κινεί το πλατό από το εσωτερικό του μέρος μέσω μιας τροχαλίας μικρότερης διαμέτρου από την διάμετρο του πλατό και η οποία είναι ενσωματωμένη σε αυτό ή κινεί το υποπλατό επάνω στο οποίο κάθεται το κυρίως πλατό, οι ιμάντες αυτοί είναι συνήθως από Νεοπρένιο και έχουν πλατιά διατομή.

Οι δονήσεις που προέρχονται από το σημείο αυτό ( πηγάδι / άξονας ) είναι άμεσα ακουστές στα ηχεία μας γιατί μεταφέρονται αυτούσιες στην κεφαλή εισερχόμενες στο μουσικό πρόγραμμα προσθέτοντας τη δική τους συχνότητα συντονισμού και τις αρμονικές τους χωρίς κάποιο φίλτρο να μπορεί να παρέμβει για να τις αποκόψει, ενδεχόμενα μικρή μείωση να μπορεί να επιφέρει ένα καλοσχεδιασμένο ματ, εξάρτημα για το οποίο πολύ μελάνι έχει τρέξει κατά καιρούς με άπειρες συζητήσεις και αναφορές στη σχεδίαση του και στο υλικό κατασκευής του.

Κατά καιρούς έχουν εμφανιστεί πικάπ που ο δίσκος μετά την τοποθέτηση του στο πλατό στερεώνεται με ένα Clamp το οποίο βιδώνεται στον άξονα του πλατό και τον πιέζει ή ακουμπάει στο δίσκο ένα αντίβαρο συμπιέζοντας τον επάνω στο ματ με δύναμη, με την πίεση αφαιρείται όλος ο αέρας που βρίσκεται ανάμεσα στο ματ και στον δίσκο μειώνοντας έτσι τους χρωματισμούς που προέρχονται από τις μικροδονήσεις που δέχεται το πλατό, κάποιοι κατασκευαστές πικάπ προχώρησαν περισσότερο στο θέμα αυτό και εξοπλίζουν κάποια μοντέλα τους με μια αντλία κενού χειροκίνητη ή ηλεκτροκίνητη ( Luxman – Thorens και άλλοι ) που αναρροφά τον αέρα κάτω από τον δίσκο κρατώντας τον συμπιεσμένο στο πλατό.

Το μέτρο μεγέθους αυτών των κραδασμών είναι το Rumble ή S/N ( Signal to Noise Ratio ) και μονάδες μέτρησης του Rumble είναι το ντεσιμπέλ ( db ) όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του Rumble τόσο λιγότερος θόρυβος φθάνει στη βελόνα, το μέγεθος του Rumble δείχνει πόσο ασθενέστερος είναι ο θόρυβος που παράγει το πικάπ όταν λειτουργεί, σε σχέση με το σήμα που παίρνουμε από την βελόνα όταν αυτή διαβάζει διαμορφωμένα αυλάκια με ταχύτητα 5cm/sec. Αυτή η ταχύτητα ανάγνωσης της βελόνας είναι τυποποιημένη μέτρηση για τις κεφαλές όταν μετράνε την ενδοτικότητα της, θα τα δούμε αυτά αργότερα στην αναφορά για τις κεφαλές.

Το Rumble εξαρτάται από την κεφαλή και τον βραχίονα, οι συντονισμοί του συστήματος κεφαλή / βραχίονας ποικίλουν από 5-20ΗΖ και είναι διαφορετικοί σε κάθε σύστημα. Όταν αναφερόμαστε λοιπόν στο Rumble ενός πικάπ πρέπει να αναφέρεται και το σύστημα βραχίονα / κεφαλής που έχει, διαφορετικά δεν έχει νόημα αφού αν αλλάξουμε πχ την κεφαλή αλλάζει και το μέγεθος του Rumble, το ίδιο ισχύει και για την αλλαγή του βραχίονα.

Οι κινητήρες στα απλά ιμαντοκίνητα πικάπ στηρίζονται στο σασί μέσω 3 ελαστικών δακτυλίων για την μείωση των κραδασμών του κινητήρα, συνήθως στα απλά πικάπ με υποσασί αυτό είναι μια διαμορφωμένη λαμαρίνα πάχους 2mm ή οποία αναρτάται στο σασί που είναι το ξύλινο περίβλημα του πικάπ. μέσω 3 ή 4 ελατηρίων, στο κέντρο αυτής της λαμαρίνας στηρίζεται το σύστημα πηγάδι / άξονας και επάνω κάθεται στην κωνική απόληξη του άξονα το πλατό, στην ίδια λαμαρίνα στο δεξί άκρο στηρίζεται ο βραχίονας, αυτό είναι ένα απλό ιμαντοκίνητο πικάπ, απόλυτα ικανοποιητικό για μεσαίου κόστους συστήματα, επάνω σε αυτή την βασική συνταγή υπάρχουν διάφορες παραλλαγές, το σασί είναι ένα μασίφ κομμάτι Νοβοπάν ή MDF και εκεί στηρίζεται το πηγάδι όπου επάνω του κάθεται ένα πλατό μικρότερης διαμέτρου που λέγεται υποπλατό και επάνω σε αυτό κάθεται το πλατό.

Οι παραλλαγές είναι πάρα πολλές και περιορίζονται μόνο από την φαντασία των κατασκευαστών, αυτό όσον αφορά τα απλά πικάπ, γιατί υπάρχει πλήθος σχεδιάσεων και κατασκευών που χρησιμοποιούν διαφορετικά κυρίως μοντέρνα υλικά, μοντέρνα όσον τα υλικά αυτά για χρήση σε πικάπ όπως το γυαλί, το πλεξιγκλάς, το αλουμίνιο, οι διάφορες ρητίνες, μέχρι και τσιμέντο χρησιμοποιήθηκε παλαιότερα για το σασί πικάπ το οποίο είχε πλατό από παχύ γυαλί. Τα υλικά αυτά χρησιμοποιούνται από μόνα τους ή σε μορφή σάντουιτς μεταξύ τους, όλα συμμετέχοντας στη μάχη της μη διάδοσης αλλά και της απορρόφησης των κραδασμών.

Στα πικάπ άμεσης οδήγησης ο κινητήρας είναι υψηλής ροπής και περιστρέφεται με την ταχύτητα του πλατό στις 33 1/3 στροφές, οι μικροί κραδασμοί που προκαλούνται από τον κινητήρα ( από τις ωθήσεις του ρεύματος στους πόλους - ηλεκτρομαγνήτες - ) μεταφέρονται άμεσα στο πλατό και από εκεί στον βραχίονα και στην κεφαλή, οι δυνατότητες απομόνωσης τους είναι λιγότερες από ότι σε ένα πικάπ με ιμάντα ο οποίος λειτουργεί σαν κατωδιαβατό φίλτρο, έτσι οι κινητήρες άμεσης οδήγησης πρέπει να έχουν άριστη κατασκευή.

Στα ακριβά έως πολύ ακριβά πικάπ, τα λεγόμενα εξωτικά, κάτι δηλαδή σαν τα supercars, ο κινητήρας ή οι κινητήρες, τοποθετούνται σε ξεχωριστή βάση από τη βάση που στηρίζεται το πηγάδι με τον άξονα και τον βραχίονα, επίσης έχουν και ξεχωριστό τροφοδοτικό, ο λόγος είναι η παντελής απομόνωση των κραδασμών του κινητήρα ή των κινητήρων, τα πλατό είναι της τάξης των 10> kg και τα πικάπ αυτά μπορεί να ζυγίζουν από 40 μέχρι και >150 kg. Δεν έχουν μόνο ένα βραχίονα αλλά 2 ή 3 διαφορετικούς με διαφορετικές κατά περίπτωση κεφαλές, η απόδοση τους είναι ανάλογη του κόστους τους, αν και σε αυτές τις κατασκευές το κόστος κατασκευής και των υλικών σαφώς και δεν είναι πρώτη προτεραιότητα.

Πριν προχωρήσουμε για να δούμε τους εξωγενείς κραδασμούς που επηρεάζουν το πικάπ να πω ότι το ματ που επάνω του ακουμπά ο δίσκος παίζει και αυτό τον ρόλο του στην απορρόφηση των κραδασμών που οδεύουν προς την κεφαλή, το πρόβλημα του σωστού ματ σε σχεδίαση και υλικών έχει απασχολήσει πολλούς κατασκευαστές, παρόλα αυτά όμως υπάρχουν ακόμα αρκετά περιθώρια βελτίωσης.

Συνεχίζεται

Εξωγενείς κραδασμοί – Μηχανική ανάδραση

Όταν ακούμε δυνατά μουσική τα ηχητικά κύματα από τα ηχεία μας προσκρούουν επάνω στο πικάπ και δονούν όλα τα μηχανικά μέρη του, ο ήχος όλων των τμημάτων φθάνει στην κεφαλή και επηρεάζει σημαντικά το μουσικό πρόγραμμα.
Ένα μέρος αυτών των κυμάτων προσκρούει στον βραχίονα και τον και διεγείρει, ένα άλλο φτάνει στον δίσκο, όταν η μουσική είναι δυνατή ο δίσκος μετακινείται στο παλτό, μη νομίζεται ότι η μετακίνηση αυτή είναι ορατή με γυμνό μάτι, δεν χρειάζεται άλλωστε να το δούμε αφού τη μετακίνηση του δίσκου την ακούμε καθαρά.

Ένας απλός τρόπος του περιορισμού αυτών των μετακινήσεων είναι η στερέωση του με ένα αντίβαρο ή ένα clamp, σημαντικοί είναι και οι κραδασμοί του πατώματος αν αυτό είναι ξύλινο και του εδάφους που προέρχονται από την οδική κυκλοφορία, τα εργοστάσια, τα δομικά μηχανήματα, κλπ, οι κραδασμοί του εδάφους έχουν συχνότητες από 3-10ΗΖ. Ένας τρόπος απομόνωσης αυτών των κραδασμών είναι η κατασκευή ενός βαθυπερατού φίλτρου, αυτό το πετυχαίνουν οι κατασκευαστές με την κατασκευή πικάπ που έχουν σασί / υποσασί το οποίο κόβει τις συχνότητες από κάποια τιμή και πάνω, συνήθως από τους 4ΗΖ.

Στο υποσασί όπως ήδη έχω αναφέρει στερεώνεται το πηγάδι με τον άξονα του πλατό και η βάση του βραχίονα, όλο το σύστημα σασί / υποσασί αναρτάται σε ελατήρια και η συχνότητα συντονισμού του είναι γύρω στους 4ΗΖ, τα ελατήρια στηρίζονται επάνω στο σασί του πικάπ και επειδή αν διεγερθεί το υποσασί ο χρόνος ταλάντωσης είναι αρκετός ( σε θεωρητικό επίπεδο άπειρος ) συνήθως χρησιμοποιούν στο εσωτερικό των ελατηρίων κυλινδρικά κομμάτια αφρολέξ σαν υλικό απόσβεσης της κίνησης τους, τα ελατήρια αυτά σε πολλές περιπτώσεις είναι κωνικά σε μια προσπάθεια να έχουν αυτά προοδευτική σκληρότητα.

Όμως το πικάπ δεν δέχεται μόνο κατακόρυφες δονήσεις, δέχεται και οριζόντιες, για τον λόγο αυτό η ανάρτηση του πικάπ είναι συντονισμένοι στους περίπου 4ΗΖ για όλες τις δονήσεις, κάθετες και οριζόντιες, όσο χαμηλότερη είναι η συχνότητα συντονισμού της ανάρτησης τόσο μαλακότερη είναι αυτή και τόσο μεγαλύτερο ποσοστό συχνοτήτων κόβει. Για την απόσβεση των κραδασμών του ίδιου του υποσασί και των μηχανικών μερών του που δημιουργούν τα ηχητικά κύματα χρησιμοποιείται η απόσβεση μέσω της μάζας.

Η απόσβεση δια της μάζας χρησιμοποιείται από πολλούς κατασκευαστές και για την απόσβεση των κραδασμών του εδάφους, για να είναι αποδοτική η μέθοδος αυτή είναι αναγκαία η χρήση μεγάλων μαζών και την χρησιμοποιούν ευρέως οι κατασκευαστές πικάπ άμεσης οδήγησης. Παρόλη τη σπουδαιότητα της ακουστικής ανάδρασης δεν υπάρχει τυποποιημένη μέθοδος για τον τρόπο μέτρησης της παρότι υπάρχουν κατά καιρούς διάφορες προτάσεις.

Το πικάπ σαν σύστημα – σχεδίαση και κατασκευή

Μέχρι τώρα έγινε φανερό ότι κάθε τμήμα του πικάπ εξαρτάται άμεσα και επηρεάζεται από τα υπόλοιπα. Μπορεί να κατασκευαστεί ένα πικάπ με κινητήρα που θα έχει πολλούς πόλους μεγάλη ροπή και ελάχιστο W&F, θα είναι σε βάρος του Rumble, και ο σχεδιαστής θα πρέπει να συνδυάσει όλα τα στοιχεία που έχει στα χέρια του και να κάνει τους απαραίτητους συμβιβασμούς, γιατί όπως όλες οι κατασκευές έτσι και η σχεδίαση ενός πικάπ πρέπει να στοχεύει σε μια υλοποίηση που θα ικανοποιεί τους στόχους της κατηγορίας του, άρα οι συμβιβασμοί και εδώ είναι απαραίτητοι, στην ίδια πάνω – κάτω κατηγορία τιμής θα βρούμε πολλά πικάπ, οπότε αν γνωρίζουμε καλά τι είναι το πικάπ θα μπορέσουμε πολύ εύκολα να ξεχωρίσουμε αυτά πικάπ που είναι της κατηγορίας που θα κινηθούμε ώστε η αγορά μας να είναι η καλύτερη δυνατή.

Η ποιότητα της κατασκευής του πικάπ έχει να κάνει με όλα τα επιμέρους εξαρτήματα και πως ο σχεδιαστής έχει επιμοιράσει το κόστος τους ώστε να έχει το καλύτερο αποτέλεσμα για το συγκεκριμένο κόστος, θα βρούμε πικάπ που το βάρος έχει πέσει στην εμφάνιση και τα κρίσιμα εξαρτήματα του είναι 2η μοίρα, θα βρούμε πικάπ που δεν έχουν ελκυστική εμφάνιση αλλά ακούγονται θαυμάσια γιατί το βάρος το έδωσαν στα κρίσιμα σημεία του αδιαφορώντας για την εμφάνιση, σε εμάς λοιπόν έγκειται να πάρουμε τη σωστή απόφαση για να πιάσουν τόπο τα λεφτά μας.

Όλα τα πικάπ δεν ακούγονται το ίδιο, ούτε καν αυτά της ίδιας κατηγορίας τιμής, η αντοχή τους στην ακουστική ανάδραση, ο βραχίονας, η κεφαλή, όλα παίζουν το ρόλο τους, ανεβαίνοντας σε κατηγορία τιμής θα βρούμε τα λεγόμενα πλατό, είναι πικάπ χωρίς βραχίονα και κεφαλή, αυτά συνήθως είναι ανώτερης ποιότητας κατασκευής έχοντας μια τρύπα στη θέση του βραχίονα ώστε ο αγοραστής να τοποθετήσει ένα καλύτερο ποιοτικά βραχίονα, βέβαια όπως έχω ήδη αναφέρει εδώ θα παίξει ρόλο ο συνδυασμός βραχίονα / κεφαλή, αυτή η δυνατότητα του πλατό τελικά είναι σε βάρος του σοβαρού ακροατή ο οποίος θα κλιθεί να δοκιμάσει πλήθος συνδυασμών για να βρει τον ακουστικά καλύτερο, κάτι βέβαια που ούτε εύκολο είναι αλλά ούτε και φτηνό.

Το πλατό

Είναι ένα από τα βασικότερα μέρη σε ένα πικάπ και αυτό που του δίνει και τον χαρακτήρα του με την εμφάνιση του και το υλικό της κατασκευής του. Το πλατό εξελίχτηκε και αυτό μαζί με τα άλλα μέρη του πικάπ, στην πορεία αυτή θα συναντήσουμε τα πρώτα πλατό που ήταν από πρεσαριστή λαμαρίνα, μετά επικράτησε στη χαμηλή κατηγορία το χυτοπρεσσαριστό πλατό από κράματα αλουμινίου, ή συνήθως Ζάμακ, φεύγοντας από τα πλατό της μεγάλης σειράς παραγωγής πηγαίνουμε στα πλατό με υλικά που δεν είναι ευρείας παραγωγής όπως είναι το αεροπορικό αλουμίνιο 6061 και 7075, το ανοξείδωτο ατσάλι, το γυαλί, το πλεξιγκλάς, διάφορα πλαστικά υψηλής πυκνότητα όπως το Gorian, ακόμα και το ξύλο, ακόμα και 2 διαφορετικά υλικά συγκολλημένα μεταξύ τους και όλα αυτά για να καταφέρουν να κατασκευάσουν πλατό ακουστικά νεκρό για την αντιμετώπιση του κωδωνισμού και των κραδασμών αλλά και της ικανοποιητικής αδράνειας για σταθερότητα των στροφών του στα ιμαντοκίνητα πικάπ.

Το πλατό είναι το περισσότερο εκτεθειμένο εξάρτημα στις δονήσεις του αέρα και δέχεται μια μεγάλη ενέργεια ηχητικών κυμάτων από τα ηχεία, η απορρόφηση της ενέργειας αυτής από το πλατό είναι συνάρτηση του υλικού του και της επιφάνειας του. Ακόμα δέχεται κραδασμούς από τον άξονα περιστροφής του, και όπως όλα τα υλικά έτσι και αυτό έχει τη δική του ιδιοσυχνότητα που ταλαντώνεται ανάλογα με τις διαστάσεις του, το βάρος του και την πυκνότητα του υλικού του.

Η συχνότητα συντονισμού του είναι αντιστρόφως ανάλογη της μάζας του, άλλος ένας απλούστερος τρόπος για να γίνει ακουστικά νεκρό ένα πλατό είναι η χρησιμοποίηση ειδικού ελαστικού κολλημένου στην επιφάνεια του, άλλοτε το κολλάνε από κάτω του, θα δούμε όμως και ελαστικούς δακτυλίους στην περιφέρεια του σε αυλάκια που γίνονται επί τούτου σε μια προσπάθεια ελαχιστοποίησης του κωδωνισμού.

Το σύστημα οδήγησης

Εδώ έχουμε 2 σχολές, άμεση οδήγηση και ιμάντας, για δύο ίδιας ακρίβειας μοτέρ που οδηγούν το ίδιο πλατό, ο ιμάντας παρουσιάζει καλύτερα αποτελέσματα γιατί είναι ο ίδιος το φίλτρο που απομονώνει τους κραδασμούς της λειτουργίας του κινητήρα και εξαφανίζει τις μικροδιακυμάνσεις της ταχύτητας του, πρακτικά όμως ένα πλατό άμεσης οδήγησης δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα ένα ιμαντοκίνητο πικάπ, απλά ένα καλό ιμαντοκίνητο πικάπ ίσως είναι φθηνότερο από ένα ίδιας ακουστικής κλάσης από ένα άμεσης οδήγησης λόγω απλούστερης κατασκευής.

Στην ιμαντοκίνηση ο σχεδιαστής φροντίζει να έχει την μάζα του πλατό στα χείλη του προσδίδοντας του μεγαλύτερη αδράνεια η οποία σε συνδυασμό με την ελαστικότητα του ιμάντα αποτελούν ένα κατωδιαβατό φίλτρο που κόβει τις υψηλές συχνότητες που επηρεάζουν το μουσικό πρόγραμμα. Η δεδομένη ελαστικότητα του ιμάντα η οποία υπολογίζεται ανάλογα με την ισχύ του κινητήρα, την απόσταση του άξονα του κινητήρα από το πλατό και τη διάμετρο των τροχαλιών κόβει τόσο χαμηλά όσο μεγαλύτερη είναι η ροπή αδράνειας του πλατό. Επίσης ένα πλατό με μεγάλη αδράνεια επηρεάζεται λιγότερο από την τριβή που προκαλεί η βελόνα κατά την ανάγνωση των αυλακιών του δίσκου και η οποία είναι σημαντική ειδικά όταν το γραμμένο μουσικό πρόγραμμα έχει έντονα περάσματα, επίσης η μεγάλη μάζα εξομαλύνει τις ατέλειες της κατασκευής του συστήματος πηγάδι / άξονας όταν οι τριβές δεν είναι ομοιόμορφες, συνεπώς η όχι προσεκτική κατασκευή στο σύστημα στήριξης του πλατό συνεπάγεται αυξημένους κραδασμούς και μεγάλη διακύμανση της ταχύτητας περιστροφής.

Συνεχίζεται

**Το σύστημα στήριξης του πλατό **

Το πλατό στηρίζεται σε ένα άξονα ο οποίος με τη σειρά του περιστρέφεται μέσα σε ένα σωλήνα ( στο εξής θα το λέω πηγάδι ) και κάθεται σε μια μπίλια ρουλεμάν ( συνήθως ) Η τρόπος στήριξης του άξονα μέσα στο σωλήνα και έδραση του είναι το εύκολο κομμάτι όταν πρόκειται για μαζική κατασκευή και δεν ασχολούνται με προσαρμογές αξόνων / πηγαδιών όπως στις ειδικές κατασκευές των ακριβών πικάπ, εκεί λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής και του υψηλού κόστους υπάρχει το περιθώριο της μεγάλης προσοχής που απαιτείται στο κρίσιμο αυτό σημείο.

Πολλοί κατασκευαστές χρησιμοποιούν ειδικά ρουλεμάν πολύ μικρών ανοχών που δεν υπάρχουν στο εμπόριο και κατασκευάζονται κατά παραγγελία σε μεγάλες ποσότητες από μερικές εταιρίες, παρόλα αυτά όμως, η καλύτερη στήριξη του άξονα στο πηγάδι γίνεται με δαχτυλίδια, ο άξονας συνήθως περιστρέφεται ακουμπώντας στα τοιχώματα του πηγαδιού δημιουργώντας κουζινέτο, το ίδιο το πηγάδι τώρα είναι διαμορφωμένο έτσι, ώστε στο επάνω και κάτω μέρος του να έχουμε δύο δαχτυλίδια όπου ακουμπά άξονας, στο κενό μεταξύ των δυο δαχτυλιδιών υπάρχει λιπαντικό, και ο άξονας πατάει σε μια μπίλια από καρβίδιο, αυτή είναι πλέον σωστή στήριξη με τη διαφορά ότι κοστίζει σε ώρες η προσαρμογή του άξονα στο πηγάδι με ειδικά γυαλιστικά, σε ακραίες περιπτώσεις η διαδικασία αυτή μπορεί να είναι και 12 ώρες.

Μεγάλο ρόλο παίζει και τι ιξώδες του λιπαντικού το οποίο επιλέγεται σύμφωνα με τις ανοχές του άξονα μέσα στο πηγάδι, ένα λεπτόρρευστο λιπαντικό ταιριάζει καλύτερα σε μικρές ανοχές ενώ ένα παχύρρευστο σε μεγαλύτερες ανοχές ώστε να παίζει και το ρόλο του μαξιλαριού στα τοιχώματα του πηγαδιού αποσβένοντας έτσι κάποιους μικροκραδασμούς που προέρχονται από την κίνηση του πλατό.
Με το σωστό λιπαντικό βελτιώνεται το πικάπ και αυξάνεται η διάρκεια ζωής του συστήματος άξονα / πηγαδιού το οποίο στα ιμαντοκίνητα έχει φθορές αφού ο ιμάντας τραβάει προς την πλευρά του κινητήρα το παλτό, υπάρχουν και σχεδιάσεις με 2 ή και 3 κινητήρες για σταθερότητα της ταχύτητας αλλά και για την εξάλειψη των πλευρικών τριβών που υφίσταται ένα ιμαντοκίνητο πικάπ με ένα κινητήρα.

Σε καλές εμπορικές κατασκευές μέσου κόστους έχει επικρατήσει η παραγωγική κατασκευή αξόνων / πηγαδιών με αυστηρές ανοχές και στη συνέχεια ακολουθεί ταίριαγμα μεταξύ των αξόνων και των πηγαδιών, ποιος άξονας ταιριάζει καλύτερα σε ποιο πηγάδι, δημιουργώντας έτσι ζευγάρια που να είναι μέσα στις δοσμένες ανοχές του κατασκευαστή. Όσο αυστηρότερες είναι οι ανοχές τόσο μεγαλύτερο και το κόστος του κομματιού άξονας / πηγάδι.

Εδώ υπάρχουν διαφορές στην αντίληψη των κατασκευαστών, ένας κατασκευαστής προτιμάει μακρύ πηγάδι / άξονα με μικρή διάμετρο πετυχαίνοντας λιγότερες τριβές και καλύτερη στήριξη γιατί οι μικρομετακινήσεις του πλατό είναι λιγότερες, άλλος προτιμά κοντό πηγάδι / άξονα με μεγαλύτερη διάμετρο που όμως παρουσιάζει μεγαλύτερο θόρυβο λόγω αυξημένων τριβών, ανάλογα όμως με τη συνολική σχεδίαση του πικάπ ( συσκευή χαμηλού ύψους που ταιριάζει καλύτερα σε μοντέρνα σπίτια κλπ ) υπάρχουν και οι συμβιβασμοί, σε σχεδιάσεις βέβαια που το μόνο κριτήριο είναι η πιστότητα του ήχου της συσκευής θα δούμε υπερβολικές διαστάσεις και βάρη.

Ανάλογα με το βάρος και τις διαστάσεις του πλατό υπάρχουν πολλές διαφορετικές στηρίξεις του άξονα στο πηγάδι, πχ το πλατό βάρους 4kg του Linn Sondek στηρίζεται σε ατσάλινη πλάκα μέσω της κωνικής απόληξης του άξονα ο οποίος είναι ατσάλινος με επεξεργασία σκλήρυνσης, ο άξονας του Oracle στηρίζεται σε απόληξη με καρβίδιο σκληρότητας 50 Rockwell και πατάει σε άλλο καρβίδιο σκληρότητας 95 Rockwell, στο πλατό του Ιαπωνικού Melco βάρους 20 kg ο άξονας του πατάει σε μπίλια από τιτάνιο.

Στο σημείο αυτό οι πιέσεις είναι πολύ μεγάλες επειδή η στήριξη είναι σημειακή ( μεγάλο βάρος με πολύ μικρή επιφάνεια τριβής ) άρα το λιπαντικό έχει πολύ σκληρή δουλειά να κάνει εκεί και πρέπει να είναι άριστο και προσεκτικά επιλεγμένο αλλιώς τα υλικά στο σημείο εκείνο παραμορφώνονται και καταρρέουν.

Στο υποσασί στηρίζονται το πηγάδι και η βάση του βραχίονα, το υποσασί σαν μηχανικό εξάρτημα διαφορετικών διαστάσεων, υλικών και μάζας ταλαντώνεται με διαφορετικούς τρόπους από το κυρίως σασί και βέβαια διεγείρεται δυσκολότερα επειδή η ενέργεια των ακουστικών κυμάτων που προσκρούουν επάνω του είναι μικρότερη.

Τα κύματα αυτά μεταφέρονται προς τη βελόνα από δύο δρόμους, ο ένας είναι μέσω του άξονα στήριξης και περιστροφής του παλτό και ο άλλος μέσω της βάσης του βραχίονα, του στελέχους του αλλά και του κελύφους της κεφαλής, αυτός είναι ο λόγος που αρκετοί κατασκευαστές βραχιόνων προσφέρουν βραχίονες χωρίς το κέλυφος της κεφαλής να αποσπάται και επίσης το στέλεχος του βραχίονα είναι κωνικό, ξεκινάει με μεγαλύτερη διάμετρο από το σημείο στήριξης του και καταλήγει να είναι λεπτότερο στη θέση της κεφαλής μειώνοντας έτσι τους κραδασμούς στους οποίους υπόκειται, παράδειγμα οι βραχίονες RB-250 & RB-300 της Αγγλικής Rega.

Από τους ίδιους διαδρόμους διαδίδονται και οι κραδασμοί του σημείου στήριξης καθώς και εκείνοι που φτάνουν στο υποσασί από το έδαφος μέσω των ελατηρίων της ανάρτησης. Την απόσβεση αυτών των κραδασμών την πετυχαίνουμε αυξάνοντας τη μάζα του υποσασί τοποθετώντας και κάποιο υλικό απόσβεσης, το ίδιο κάνουμε και στο πλατό για τη μείωση των κωδωνισμών του.

Αρκετοί κατασκευαστές το υποσασί το φτιάχνουν από 2 ή και 3 διαφορετικά υλικά τα οποία έχουν διαφορετικό συντελεστή απόσβεσης, και σύμφωνα με τα υλικά είναι και η ενδοτικότητα των ελατήριων της ανάρτησης πετυχαίνοντας έτσι πλήρη απομόνωση των κραδασμών του εδάφους προς την κεφαλή.

Η συχνότητα συντονισμού του βραχίονα / κεφαλής κυμαίνεται από 8–18 ΗΖ. Όσο η συχνότητα των κραδασμών γίνεται μικρότερη από το όριο συντονισμού αυτού του συστήματος, τόσο αδυνατεί να συμπιεστεί και να κινηθεί η ανάρτηση της βελόνας. Άκαμπτη πλέον υποχρεώνει το στέλεχος του βραχίονα να εκτελεί τις ίδιες ταλαντώσεις με αυτές που υπάρχουν στο δίσκο λόγω κραδασμών και είναι μικρότερες από τη συχνότητα συντονισμού του συστήματος.

Συχνότητες μεγαλύτερες από τον συντονισμό του συστήματος είναι αρκετά ΄γρήγορες΄ για το βραχίονα και την ανάρτηση της κεφαλής, έτσι το μπράτσο μένει ακίνητο και η βελόνα ΄διαβάζει΄τις συχνότητες αυτές. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και όταν η πηγή συχνοτήτων είναι το πλατό ή η βάση του βραχίονα. Για να μη καταστραφεί το μουσικό πρόγραμμα όλες οι συχνότητες πάνω από το συντονισμό του συστήματος πρέπει να κοπούν.

Εάν ο συντονισμός του βραχίονα είναι 10ΗΖ και ο συντονισμός του φίλτρου του υποσασί είναι 7ΗΖ φαίνεται ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, στην πραγματικότητα ένα φίλτρο δεν κόβει ποτέ ιδανικά όλες τις συχνότητες πάνω από τον συντονισμό του, επιτρέπει τη διέλευση συχνοτήτων μεγαλύτερων των 7ΗΖ με την προϋπόθεση ότι τα πλάτη των συχνοτήτων αυτών μικραίνουν όσο αυξάνεται η συχνότητα τους. Έτσι δεν είναι παράξενο μετά τη διέγερση του σασί με συχνότητα 10ΗΖ να ταλαντώνεται και το υποσασί στην ίδια συχνότητα αλλά με πολύ μικρότερο πλάτος από αυτό της πηγής.

Οι ταλαντώσεις αυτές του υποσασί σε συχνότητες παραπλήσιες ή που συμπίπτουν πολλές φορές με τη συχνότητα συντονισμού του συστήματος βραχίονα / κεφαλής καταστρέφουν τη μουσική, το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο όταν οι ταλαντώσεις του υποσασί συνεχίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η απορρόφηση της ενέργειας λόγω τριβής έχει σαν συνέπεια το περιορισμό της ταλάντωσης η οποία σβήνει εκθετικά σε συνάρτηση με το χρόνο.

Η ανάρτηση του συστήματος πρέπει να απομονώνει το υποσασί στο χώρο, δηλαδή και στους δύο άξονες, τον οριζόντιο και τον κατακόρυφο άξονα, τα κυλινδρικά ελατήρια που συνήθως χρησιμοποιούνται δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα κατά τον άξονα τους αλλά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά στον κατακόρυφο άξονα που υποτίθεται ότι δέχονται και εκεί κάποιο φορτίο, τα κωνικά με τη μεγάλη βάση τους προς τα κάτω ταλαντώνονται πιο ομαλά στο οριζόντιο επίπεδο ενώ στο κάθετο δεν είναι γραμμικά γιατί μεταβάλλεται η ενδοτικότητα τους κατά τη συμπίεση και αλλάζει η συμπεριφορά του φίλτρου της ανάρτησης.

Η Καναδική Oracle έφτιαξε ελατήρια με κωδωνοειδή σχήμα τα οποία είναι γραμμικότερα των κωνικών.
Άλλο πρόβλημα των ελατηρίων είναι ότι επιτρέπουν τη διέλευση υψηλών συχνοτήτων μέσω του υλικού κατασκευής τους, για την απόσβεση αυτή παρεμβάλλεται ένα ελαστικό υλικό ασκώντας μια τριβή στις σπείρες καθώς αυτές πλησιάζουν ή απομακρύνονται μεταξύ τους.

Σημαντική είναι και η θέση του κέντρου βάρους του συστήματος που αναρτάται, ( υποσασί / πηγάδι / πλατό / βραχίονας ).
Όταν αυτό είναι ψηλά, στη θέση του πλατό όπως συμβαίνει κατά κανόνα, μετά την αρχή μιας οριζόντιας ταλάντωσης το πλατό ταλαντώνεται δεξιά – αριστερά για αρκετό χρόνο. Αν το κέντρο βάρος είναι κάτω από το επίπεδο που στερεώνονται τα ελατήρια στο σασί, όλο το αναρτημένο τμήμα θα ταλαντώνεται σαν κούνια, και στις δύο περιπτώσεις ο βραχίονας δέχεται σημαντική ενόχληση και αλλάζει η κατακόρυφη θέση του άξονα του παλτό προκαλώντας ακουστό ράμπλ και wow & flutter για όσο χρόνο κρατάει η ταλάντωση.

Και ο ιμάντας που κινεί το πλατό εξασκεί μια ροπή στο αναρτημένο τμήμα ανάλογη με την απόσταση του ιμάντα από το κέντρο βάρους του συστήματος. Οι ταλαντώσεις του πλατό δεξιά – αριστερά κάνουν τη τάση του ιμάντα να μεταβάλλεται, αυτό προκαλεί ράμπλ γιατί ο άξονας δέχεται πλευρικά φορτία πιέζοντας τα έδρανα του πηγαδιού, το πρόβλημα γίνεται σημαντικότερο ‘όταν οι ταλαντώσεις του πλατό πλησιάζουν τη συχνότητα συντονισμού ιμάντα – πλατό.

Από τη μία πρέπει το κέντρο βάρους του ανηρτημένου σώματος να πλησιάζει το επίπεδο της ανάρτησης, και από την άλλη πρέπει να ελαττωθεί η πλευρική έλξη που ασκεί ο ιμάντας, αυτό γίνεται αν μειωθεί η τάση του μέχρι ένα σημείο, ή αν μειωθεί η απόσταση μεταξύ του ιμάντα και του επιπέδου της ανάρτησης.

Kεφαλές πικάπ

Η κεφαλή του πικάπ είναι μια ηλεκτρομαγνητική κατασκευή και σαν τέτοια έχει συμπεριφορά ιδιαίτερα ιδιόμορφη, ειδικά για το μέγεθος και το βάρος της το σύστημα βελόνας κεφαλής είναι πραγματικά ένα τεχνολογικό θαύμα, όχι μόνο για τα υλικά που απαρτίζουν το σύστημα, αλλά για την όλη υποδομή και τεχνικές που είναι απαραίτητες για την αυτοματοποίηση της παραγωγής τους και την ακρίβεια της κατασκευής του.

Αφού κοπεί το διαμάντι με Laser, κωνικό ή ελλειπτικό ανάλογα με τον τύπο της κεφαλής, γυαλίζεται και τοποθετείται σε μια ειδική υποδοχή για σταθερή στήριξη και εξασφάλιση του απαραίτητου σταθερού προσανατολισμού της ακίδας προς τα αυλάκια του δίσκου, για τη στερέωση αυτή χρησιμοποιείται εποξιδική ρητίνη σε μεγάλη θερμοκρασία.

Στα ακριβά μοντέλα για την ελάττωση της μάζας του συστήματος της βελόνας δεν χρησιμοποιείται η ειδική υποδοχή που στερεώνεται το διαμάντι, αλλά τοποθετείται γυμνό δεχόμενο προηγουμένως ειδική επεξεργασία σκλήρυνσης.
Το στέλεχος στο οποίο στερεώνεται το διαμάντι, με ή χωρίς την ειδική υποδοχή του, κατασκευάζεται από κράμα αλουμινίου με θερμική επεξεργασία για μεγάλη ακαμψία και μικρό βάρος.

Πηγαίνοντας πιο μέσα, το κομμάτι που προσαρμόζεται σταθερά μέσα σ΄ ένα άνοιγμα του μαγνήτη εκφορτίζεται ηλεκτρονικά πριν από την τοποθέτηση του. Υπάρχει επίσης το τμήμα στερέωσης του άξονα, το σύρμα στήριξης και το ελαστικό μπλοκ με αντοχή σε θερμοκρασίες από -15oC – 75oC και υγρασίας μέχρι 95%.
Ο μαγνήτης παλαιότερα ήταν συνήθως από κράμα Alnico για ισχυρότατο μαγνητικό πεδίο και μικροσκοπικές διαστάσεις, το ότι αποτελεί μόνο το 20% της μάζας του συστήματος της βελόνας τα λέει όλα νομίζω, ( σήμερα στα ακριβά μοντέλα είναι από σπάνιες γαίες που δεν αναφέρονται τι είναι ).

Σχήματα βελόνας

Οι βελόνες υπάρχουν σε 3 μορφές, Σφαιρική ή κωνική, Ελλειπτική, και υπερελλειπτική Shibata. Η διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων σχημάτων είναι η καλύτερη επαφή με τα τοιχώματα των αυλακιών που έχει η ελλειπτική καθώς παρουσιάζει μεγαλύτερη ακρίβεια στην παρακολούθηση της διαμόρφωσης τους, δηλαδή καλύτερη αναγνωστικότητα και λιγότερη φθορά γιατί χρειάζεται και λιγότερο βάρος ανάγνωσης.

Με τις κεφαλές τύπου Shibata υπάρχει κάποια σύγχυση, η υπερελλειπτική μορφή τους που δόθηκε υπαγορεύτηκε από το τετρακαναλικό σύστημα CD-4, το σχήμα που έχουν αυτές οι βελόνες εφάπτεται καλύτερα από τις ελλειπτικές στα τοιχώματα του αυλακιού και με τη πρώτη ματιά φαίνεται ότι θα τα φθείρει περισσότερο, αλλά δεν είναι έτσι, γιατί εφάπτεται σε μεγαλύτερη περιοχή ως προς το μήκος, έχει όμως πολύ μικρή επιφάνεια που είναι πολύ αιχμηρή και είναι σε θέση να διαβάζει τις μικροσκοπικές διαμορφώσεις του πίσω σώματος που υπάρχει στις τετρακαναλικές κοπές.

Κύριος συντελεστής στη διάρκεια ζωής μιας βελόνας, και του δίσκου φυσικά, είναι η συνολική δύναμη ανάγνωσης και όχι μόνο το βάρος ανάγνωσης. Για να έχουμε μια εικόνα αυτού του συντελεστή, λέω ότι αν αυτή η δύναμη ελαττωθεί από 30mN ( 3gr ) σε 7.5mN έχουμε αύξηση της ζωής της βελόνας κατά 120%. Οι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το χρόνο ζωής της είναι η κατάσταση του δίσκου, οι συχνότητες που είναι γραμμένες στο δίσκο, οι ταχύτητες εγγραφής κ.ά.

Τον όρο ταχύτητες εγγραφής θα τον κατανοήσουμε καλύτερα αν φανταστούμε ένα σκιέρ να έλκεται με σταθερή ταχύτητα, η σταθερή αυτή ταχύτητα αντιστοιχεί με τις σταθερές στροφές του πικάπ, όταν όμως ο σκιέρ αρχίζει να παρακάμπτει τις σημαίες δεξιά – αριστερά αφού αυξήθηκε η απόσταση που πρέπει να καλύψει αυξάνεται και η ταχύτητα του.
Το ίδιο ισχύει και για τη βελόνα, η ταχύτητα της μετράται σε cm/sec και εξαρτάται από το πλάτος, δηλαδή την ένταση της εγγραφής ( απόσταση μεταξύ των σημαδούρων ) και από τη συχνότητα που είναι γραμμένη ( δηλαδή πόσες σημαδούρες υπάρχουν ).
Εάν τώρα το πλάτος και η συχνότητα αυξηθούν πάνω από ένα όριο, η βελόνα αποτυγχάνει να ακολουθήσει τις διαμορφώσεις του αυλακιού, ακριβώς όπως ο σκιέρ που πέφτει επειδή αυξήθηκε η απόσταση και το πλήθος των σημαδούρων.
Το αποτέλεσμα είναι η κακή αναγνωστικότητα, και βέβαια κακή αναγνωστικότητα δεν έχουμε μόνο από τη βελόνα, αλλά και από το βραχίονα, θα το δούμε και αυτό αργότερα. Στο εμπόριο υπάρχουν δίσκοι με εγγραφές πολύ υψηλής τιμής που απαιτούν και ανάλογες ικανότητες αναγνωστικότητας από τις κεφαλές και τους βραχίονες.

Επίσης από έρευνα σε δίσκους του εμπορίου διαπιστώθηκε ότι σε 67 δίσκους υπήρχαν 210 στραβώματα τα οποία ήταν στη περιοχή 0.5 – 20ΗΖ με πλάτος συχνά δεκαπλάσιο του ηχογραφημένου σήματος στο δίσκο.
Όταν εμφανιστεί λοιπόν συντονισμός του βραχίονα στη περιοχή των 10-20ΗΖ συμβαίνουν πράγματα. Κάτω από τη συχνότητα συντονισμού η βελόνα χάνει την ικανότητα να παράγει σήματα και γίνεται απλό εξάρτημα του βραχίονα, όσο πλησιάζει η συχνότητα συντονισμού το πλάτος της κίνησης της βελόνας αυξάνει, το βάρος ανάγνωσης δεν είναι πια σταθερό και η βελόνα πηδάει αυλάκι.

Το αποτέλεσμα είναι φθορά στο δίσκο και στη βελόνα, να πω εδώ ότι ακόμα και όταν η βελόνα δεν πηδάει αυλάκι αλλά κινείται έντονα, σχεδόν ανεξέλεγκτα από το γραμμένο σήμα, πάλι υπάρχει μεγάλη φθορά. Η αντιμετώπιση που έγινε ήταν να μειωθεί η αναγνωστικότητα της κεφαλής γύρω στα 10ΗΖ και έτσι εξουδετερώθηκε το φαινόμενο του συντονισμού λόγω των στραβωμάτων του δίσκου, άρα η καμπύλη απόκρισης μιας κεφαλής που βλέπουμε στα φυλλάδια είναι το τελικό αποτέλεσμα του μηχανικού συντονισμού της και της ηλεκτρικής της εξόδου, για το λόγο αυτό έχει υιοθετηθεί η ταχύτητα ανάγνωσης στις μετρήσεις των κεφαλών να είναι 5cm/sec ώστε να είναι συγκρίσιμα τα μεγέθη των μετρήσεων.

Η μάζα της ακίδας με το στέλεχος της έχουν φοβερά μικρή τιμή και δεν λαμβάνεται υπόψη σε κανένα υπολογισμό που γίνεται για το βάρος της κεφαλής, όμως, ο συντονισμός της είναι περίπου στους 40-50ΚΗΖ που είναι πολύ υψηλή συχνότητα, υπέρηχος για το ανθρώπινο αυτί, που δεν επηρεάζει το ακουστικό αποτέλεσμα, είναι όμως η κύρια αιτία κατά τον Mitch Cotter της φθοράς των δίσκων και όχι όπως πιστεύεται το μεγάλο βάρος ανάγνωσης.

Βελόνα και VTA ( Vertical Tracking Angle )

O δίσκος βινυλίου είναι μια πολύ μεγάλη μνήμη αναλογικών πληροφοριών οι οποίες έχουν τη μορφή πολύ λεπτών ελικοειδών αυλακώσεων, από όλη την ακριβή και περίπλοκη στη λειτουργία της αλυσίδα του στερεοφωνικού μας συστήματος μόνο η βελόνα έρχεται σε επαφή με τα αυλάκια, το μικροσκοπικό αυτό διαμάντι που όπως είπα και αλλού η απόληξη του έχει 3 μορφές, κωνική, ελλειπτική ή υπερελλειπτική που προσπαθεί μέσα από αυτές τις διαφορετικές μορφές κοπής να ακολουθήσει πιστά τα αυλάκια, να μην καταστρέψει το δίσκο, και να μη φθείρει υπερβολικά τον εαυτό τους.

Δεν είναι όμως μόνο αυτό, πρέπει ταυτόχρονα να έχει και μια κάθετη γωνία ως προς τα αυλάκια όσο γίνεται πιστότερα με τη γωνία κοπής της κοπτικής κεφαλής ώστε να μην υπάρχει παραμόρφωση του σήματος, μεγάλη φθορά στο δίσκο και στη βελόνα και ταυτόχρονα να υφίσταται σε μικρή δύναμη έλξης ( Needle drug )
Η γωνία που είναι αποδεκτή για την κατακόρυφη γωνία ανάγνωσης είναι 20ο, το βάρος όμως ανάγνωσης που θέτουμε μειώνει και ανάλογα τη τιμή της, αν για παράδειγμα αυξήσουμε το βάρος αυτό κατά 200 χιλιοστά του γραμμαρίου, η VTA αλλάζει μειούμενη κατά 2ο μπορούμε να επέμβουμε και να επαναφέρουμε τη VTA στη σωστή τιμή αν ο βραχίονας μας έχει ρύθμιση του ύψους.

**Bραχίονες πικάπ **

To πιο συζητημένο εξάρτημα του πικάπ είναι ο βραχίονας του, δίκαια λοιπόν οι Άγγλοι το ονομάζουν Tone - Arm, δώστε προσοχή στο tone, λόγω του σπουδαίου ρόλου που παίζει στη μουσική απόδοση.

Ο βραχίονας είναι ο οδηγός που οδηγεί και διατηρεί τη βελόνα σε επαφή με τα αυλάκια του δίσκου, υπάρχουν δύο ΄σχολές΄ για την πραγμάτωση αυτού του σκοπού, ο πρώτος έχει ένα ευθύγραμμο βραχίονα που κινείται παράλληλα από την εξωτερική προς την εσωτερική πλευρά του δίσκου ακολουθώντας πιστά τη διαδρομή που είχε και το κοπτικό εργαλείο που έκοψε τον δίσκο / μάνα.

Όλος ο μηχανισμός αυτός βασίζεται σε μια περίπλοκη ηλεκτρομηχανική σχεδίαση όπου το κύριο βάρος έχει πέσει στη συνεχή, αβηματική ( όσο αυτό είναι εφικτό ) ολίσθηση της κεφαλής από την περιφέρεια στο εσωτερικό, η κίνηση αυτή γίνεται από ένα ειδικό κινητήρα που κάνει μικροδιορθώσεις στη κίνηση του πάντα σε σχέση με τις πληροφορίες που λαμβάνει από ένα ειδικό σύστημα ανίχνευσης της κίνησης.

Τον παράλληλης μετατόπισης βραχίονα τον συναντάμε μόνο σε ακριβά πικάπ και όπως είναι φυσικό επιτυγχάνει θεωρητικά μηδενικό σφάλμα ανάγνωσης επειδή το στέλεχος της βελόνας κινείται παράλληλα με την εφαπτομένη του αυλακιού.
Γενικά δεν έγινε ευρύτερα αποδεκτός κυρίως για λόγους κόστους αλλά και λόγω της αυστηρής προσήλωσης σημαντικών σχεδιαστών και κατασκευαστών σε συμβατικές και φθηνότερες μεθόδους ανάγνωσης σε συνδυασμό με εγγενείς τεχνικές δυσκολίες.

Το περισσότερο αποδεκτό σύστημα ιχνηλάτησης των αυλακιών είναι ο ακτινικός βραχίονας και τα προηγούμενα χρόνια που το βινύλιο και τα πικάπ είχαν την πρωτοκαθεδρία στα οικιακά συστήματα αποτέλεσε αντικείμενο ευρύτατης μελέτης και είχε υποστεί μεγάλη εξέλιξη.
Οι κατασκευαστές είχαν υιοθετήσει τρία κυρίως σχήματα, το τύπου S, το ευθύγραμμο και το τύπου J, το σχήμα τύπου S ήταν και το δημοφιλέστερο για πολλά χρόνια μέχρι την επικράτηση του ευθύγραμμου σχήματος.

Από μηχανική άποψη τώρα ο βραχίονας συνήθως έχει σχήμα κυλινδρικό αν και σε διάφορες παραλλαγές του θα τον βρούμε και σε άλλα σχήματα. Ο βραχίονας αποτελείται από τη βάση στήριξης και περιστροφής του, το στέλεχος, την υποδοχή της κεφαλής ( συνήθως είναι αποσπώμενη αλλά θα βρούμε και βραχίονες με μόνιμη την υποδοχή της κεφαλής σαν συνέχεια του στελέχους ) τα καλώδια του και το αντίβαρο.

Ο βραχίονας πρέπει να μπορεί να κινείται ελεύθερα δεξιά – αριστερά και πάνω – κάτω και στα δύο επίπεδα, το οριζόντιο και το κατακόρυφο, χωρίς τριβές αλλά με απόλυτη σταθερότητα απαλλαγμένος από κραδασμούς στο σημείο στήριξης. Στη μια άκρη στηρίζεται το στέλεχος και στην άλλη το αντίβαρο το οποίο είναι συνήθως απομονωμένο από τον βραχίονα με κάποιο ελαστικό σύνδεσμο.

Ο τρόπος στήριξης του στελέχους στο σώμα του βραχίονα αλλά και του σώματος του βραχίονα στη βάση του έχει μελετηθεί πάρα πολύ με σκοπό τη δραστική μείωση των τριβών, δηλαδή της δύναμης που αντιτίθεται στην ελεύθερη κίνηση του βραχίονα και στα δύο επίπεδα ελευθερίας του ( δεξιά – αριστερά και πάνω – κάτω )
Αν οι τριβές έχουν υψηλή τιμή – κάποτε είχαν – το αποτέλεσμα για τον ήχο και τη μακροζωία του δίσκου και της κεφαλής είναι πολύ άσχημο.

Στο άλλο άκρο τώρα, το ελεύθερο, είναι τοποθετημένη η κεφαλή που σαν ηλεκτρομαγνητική κατασκευή επίσης, έχει συμπεριφορά ιδιόμορφη.

Σαν μοντέλο για τη δυναμική μελέτη του βραχίονα, έχουμε μια δοκό που στο ένα της άκρο στηρίζεται ελαστικά επάνω στο δίσκο λόγω της ενδοτικότητας της βελόνας και στο άλλο άκρο έχει μια απλή στήριξη, και στην προέκταση της μετά το σημείο στήριξης η δοκός έχει στον πρόβολο το αντίβαρο.
Ο βραχίονας κάτω από τη φόρτιση που του επιβάλλει η κεφαλή έχει ταλαντώσεις οι οποίες γίνονται περισσότερες από τα προσκρούοντα σε αυτόν ηχητικά κύματα από τα ηχεία, αλλά και από τους κραδασμούς που του μεταδίδουν το σασί, το πλατό και ο κινητήρας.
Ο βραχίονας παρουσιάζει ταλαντώσεις δοκού ( beam vibrations ) εγκάρσιες, αξονικές και στρεπτικές.

Το στέλεχος που συγκρατεί την κεφαλή θεωρείται ότι είναι σταθερά συνδεδεμένο με το στέλεχος του βραχίονα διαθέτοντας και την απαραίτητη ακαμψία. Οι περισσότεροι κατασκευαστές προτιμούν το κυλινδρικό σχήμα για το στέλεχος του βραχίονα αφού μια κλειστή κυκλική διατομή παρουσιάζει μεγαλύτερη ακαμψία στις στρεπτικές ταλαντώσεις, ενώ μια ανοιχτή διατομή σχήματος Π πολύ μικρότερη.

Το κέλυφος που στηρίζει την κεφαλή συμπεριφέρεται σαν ανοιχτή διατομή στις στρεπτικές φορτίσεις και για το λόγο αυτό πρέπει να έχει ενισχυμένη κατασκευή παράλληλα με πολύ χαμηλό βάρος και να είναι άκαμπτο. Κάτω από ορισμένες φορτίσεις το σύστημα βραχίονα / κεφαλής παρουσιάζει μια συχνότητα συντονισμού και κατά συνέπεια μια ορισμένη μετατόπιση.

Εδώ χρειάζεται η απόλυτη ακαμψία του σημείου στήριξης ώστε να μην παρουσιάζεται η παραμικρή μετατόπιση του βραχίονα γιατί το άκρο που φέρει την κεφαλή μετακινείται ανιχνεύοντας τα αυλάκια του δίσκου και πρέπει αυστηρά να δέχεται μόνο την κίνηση που της προκαλούν τα αυλάκια, όποια άλλη μετακίνηση προέρχεται εκτός της κίνησης της βελόνας από τα αυλάκια του δίσκου αλλοιώνει τη μουσική, γιατί αναγκάζεται η βελόνα να κινείται περισσότερο ή λιγότερο από εκείνο που υπαγορεύει ο δίσκος.

Αυξάνοντας τη μάζα του συστήματος βραχίονα/ κεφαλής είναι φανερό ότι κατεβαίνει η συχνότητα συντονισμού και μειώνονται οι ανεπιθύμητες μετακινήσεις, η αύξηση όμως της μάζας δεν θεωρείται σαν λύση του προβλήματος γιατί η νέα συχνότητα συντονισμού που προκύπτει θα είναι κοντά ή και θα συμπίπτει με αυτή του σασί ή του πλατό αλλά και γιατί οι πολύ χαμηλές συχνότητες 5ΗΖ που εγγράφονται στο δίσκο κατά την κοπή του δίσκου / μάνα προκαλούν αναπόφευκτα προβλήματα.

Η συχνότητα συντονισμού του βραχίονα / κεφαλή πρέπει να είναι στα όρια 9-12ΗΖ ενώ μελέτες του Σουηδού μηχανικού Paul Laadegraad έδειξαν ότι πρέπει να είναι μεταξύ 13-18ΗΖ.
Η μελέτη πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να υπολογίζονται όλες οι μάζες και ενδοτικότητες ( μάζα κεφαλής, μάζα βραχίονα, ενδοτικότητα κεφαλής, ελαστικός σύνδεσμος αντίβαρου ) να φέρουν τη συχνότητα συντονισμού στο επιθυμητό επίπεδο.

Βέβαια η μελέτη δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στον υπολογισμό του συστήματος βραχίονα / κεφαλής αλλά να περιλαμβάνει και το σασί μαζί με το πλατό ώστε να γίνει ανάλυση όλου του συνόλου λόγω του αλληλοεπηρεασμού και των αμοιβαίων αντιδράσεων των επιμέρους τμημάτων.

Eίναι γνωστό ότι η βελόνα μεταβιβάζει στο σώμα της κεφαλής ένα ποσοστό ενέργειας από εκείνη που παράγει κατά την ανάγνωση του δίσκου. Μέρος της ενέργειας αυτής περνάει στο βραχίονα και στο κέλυφος και μεταφέρεται μέσω αυτού στις απολήξεις του και εν μέρει ανακλάται ή απορροφιέται. Μια σωστή στήριξη του σωλήνα του βραχίονα θα έχει σαν συνέπεια μηδενική ανάκλαση προς το σώμα του βραχίονα.

Η απορρόφηση της ενέργειας που περνά στο σώμα του βραχίονα έχει σαν θετικό αποτέλεσμα τη μείωση των χρωματισμών αλλά μειώνει την ικανότητα εξαγωγής λεπτομερειών από το δίσκο λόγω της ενδοτικότητας των μέσων απόσβεσης τα οποία εφαρμόζονται στην περίπτωση που η κεφαλή απομονώνεται από το σώμα του βραχίονα με κάποιο είδος ελαστικού μονωτικού.

Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι τα μονωτικά στην κεφαλή η σωστή λύση, παρόλο που η κεφαλή στηρίζεται σταθερά στο κέλυφος της το οποίο είναι φυσική προέκταση του στελέχους του βραχίονα, ( στα πικάπ της 10ετίας του ’70 το κέλυφος ήταν βιδωτό αποσπώμενο από το στέλεχος του βραχίονα παρέχοντας την εύκολα και γρήγορα αλλαγή κεφαλών, ) αυτή η ευελιξία παρουσίαζε μειονεκτήματα όπως η αύξηση της ενεργού μάζας του βραχίονα και οι κραδασμοί από τη σύνδεση κελύφους / στελέχους και με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείφθηκε.

Κεφαλή και βραχίονας πρέπει να είναι πολύ καλά συνδεδεμένα μεταξύ τους με μηχανική σύνδεση και το πρόβλημα που προκύπτει από τη μεταφερόμενη ενέργεια στο σώμα του βραχίονα μέσω του στελέχους πρέπει να επιλύεται με την σωστή επιλογή των υλικών και διαστάσεων του βραχίονα ( διατομή, πάχος τοιχώματος του στελέχους κλπ ) ώστε να ελαχιστοποιούνται οι ανακλάσεις της μεταφερόμενης από τη βελόνα ενέργειας μέσω του στελέχους προς τη βάση.

Ο ακτινικός βραχίονας όπως λέει και το όνομα του, περιστρέφεται γύρω από το σημείο όπου εδράζεται. Διαγράφοντας μικρό σχετικά τόξο με το ελεύθερο άκρο του που στερεώνεται η κεφαλή παρατηρούμαι τη διαφορά αυτής της κίνησης της κεφαλής αναπαραγωγής με την κίνηση που κάνει η κοπτική κεφαλή, η ακτινική κίνηση της κεφαλής αναπαραγωγής παρουσιάζει σφάλματα ανάγνωσης, η θεωρία που περιγράφει την κίνηση αυτή προσδιορίζει ότι δύο μόνο σε δυο σημεία της τροχιάς είναι υπολογίσιμο το σφάλμα, αυτά βρίσκονται στην αρχή και στο τέλος του δίσκου.

Η τιμή του σφάλματος αυτού μετριέται σε μοίρες και είναι η γωνία που σχηματίζει το στέλεχος της βελόνας με την εφαπτομένη του αυλακιού, στην προσπάθεια της μείωσης του σφάλματος παίζουν σημαντικό ρόλο η γωνία του άξονα της κεφαλής με τον άξονα του βραχίονα ( offset ) και η υπερκρέμαση ( Overhang ) δηλαδή η απόσταση της βελόνας από το κέντρο περιστροφής όταν αυτή βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής του τόξου.

Στην καλή απόδοση δεν παίζει ρόλο μόνο η γεωμετρία του βραχίονα αλλά και το υλικό κατασκευής του, η επιλογή του οποίου γίνεται με ορισμένες προδιαγραφές με κυριότερη τη μάζα αδράνειας.
Ο όρος αυτός με τη φυσική έννοια είναι το πηλίκο της ροπής αδράνειας προς το τετράγωνο του μήκους του βραχίονα, εκφράζεται σε γραμμάρια και επιδίωξη είναι να είναι κατά το δυνατόν μικρότερη.

Ο λόγος είναι ότι ο βραχίονας με την κεφαλή αποτελεί ενιαίο ηλεκτρομηχανολογικό σύστημα που παρουσιάζει μια συνολική αδρανειακή μάζα και σαν τέτοιο υφίσταται τη δράση ταλαντώσεων και πέφτει σε συντονισμό το πλάτος του οποίου εξαρτάται από τη μάζα.
Αυτό συμβαίνει γιατί στο δίσκο εκτός από τις ακουστικές συχνότητες υπάρχει και η διαμόρφωση επιφανείας κατά τη χάραξη του η οποία ακολουθεί αργό ρυθμό που αναγκάζει το σύστημα βραχίονα / κεφαλή να διεγερθεί στο φάσμα των 8-18ΗΖ.

Οι κατασκευαστές προσπαθούν να κρατήσουν τη συχνότητα συντονισμού του συστήματος κάτω από τα 10ΗΖ, τιμή που βρίσκεται κάτω από το άκρο των χαμηλών ακουστικών συχνοτήτων και πάνω από τον αργό ρυθμό επανάληψης των επιφανειακών διαμορφώσεων του δίσκου.

Έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία...
Μήπως τα έχεις όλα αυτά μαζί σε κανένα doc ή pdf... γιατί δεν βολεύει και τόσο εδώ.

Ο χρήστης 21 Quadra έγραψε:
Το σύστημα στήριξης του παλτό

Το παλτό στηρίζεται σε ένα άξονα...

Όλα αυτά για ένα παλτό; Ευτυχώς παρακάτω διορθώνεται και γίνεται πλατό - αν και προσωπικά θα το έγραφα πλατώ.
Φίλε quadra είχα την υπομονή να διαβάσω το κατεβατό σου. Μήπως όμως θα ήταν προτιμότερο να βάλεις ένα λινκ σε αρχείο pdf, doc, whatever; Μήπως;

Όχι, δεν τα έχω σε pdf, τα έγραψα σε word και δεν ξέρω να τα κάνω pdf.

Δε νομίζω ότι είναι δύσκολο να γίνει ένα copy και paste σε αρχείο word για όποιον ενδιαφέρεται να τα κρατήσει, όσο για την υπομονή στα κατεβατά, έτσι είναι αυτά υα πράγματα, θέλουν υπομονή, πάντα για όσους τους ενδιαφέρει το θέμα.

το μέλλον είναι

Master Tape>> Flac >> Media Device >> D/A

Ο χρήστης 21 Quadra έγραψε:
Όχι, δεν τα έχω σε pdf, τα έγραψα σε word και δεν ξέρω να τα κάνω pdf.

Δε νομίζω ότι είναι δύσκολο να γίνει ένα copy και paste σε αρχείο word για όποιον ενδιαφέρεται να τα κρατήσει, όσο για την υπομονή στα κατεβατά, έτσι είναι αυτά υα πράγματα, θέλουν υπομονή, πάντα για όσους τους ενδιαφέρει το θέμα.

Τώρα το μόνο που πρέπει να κάνω είναι να τα εκτυπώσω, Thank you 21 Quadra.

Εγώ αναρωτιέμαι τι χρησιμότητα έχουν όλα αυτά (δεν αναφέρομαι στις εκπληκτικές γνώσεις του φίλου Quadra), στην εποχή που όλοι οι δίσκοι μιξάρονται με τους κομπρέσορες στο θεό, και φτιάχνονται για να παίζουν σε συστηματάκια με συχνοτική απόκριση νηπιαγωγείου

Ο χρήστης j.marr έγραψε:
το μέλλον είναι

Master Tape>> Flac >> Media Device >> D/A

Ποια (φορητή) συσκευή παίζει flac?

Ο χρήστης leonp έγραψε:

το μέλλον είναι

Master Tape>> Flac >> Media Device >> D/A

Ποια (φορητή) συσκευή παίζει flac?

cowon iriver και sansa (νομίζω)

και σίγουρα κάμποσες ακόμα

Ο χρήστης tazz έγραψε:
Εγώ αναρωτιέμαι τι χρησιμότητα έχουν όλα αυτά (δεν αναφέρομαι στις εκπληκτικές γνώσεις του φίλου Quadra), στην εποχή που όλοι οι δίσκοι μιξάρονται με τους κομπρέσορες στο θεό, και φτιάχνονται για να παίζουν σε συστηματάκια με συχνοτική απόκριση νηπιαγωγείου

πολύ σωστή σκέψη

Ο χρήστης charmak66 έγραψε:

Εγώ αναρωτιέμαι τι χρησιμότητα έχουν όλα αυτά (δεν αναφέρομαι στις εκπληκτικές γνώσεις του φίλου Quadra), στην εποχή που όλοι οι δίσκοι μιξάρονται με τους κομπρέσορες στο θεό, και φτιάχνονται για να παίζουν σε συστηματάκια με συχνοτική απόκριση νηπιαγωγείου

πολύ σωστή σκέψη

Δεν έχουν σήμερα απολύτως καμμία χρησιμότητα όπως δεν έχουν και τα ιστορικά αυτοκίνητα, η κατοχή ιστορικών αντικειμένων έχει μόνο συναισθηματική αξία για τον κάτοχο τους, η κατοχή γνώσεων όμως έστω και μη χρήσιμων ( άχρηστων ) ίσως προφυλάσει από μελλοντικές αγοραστικές πατάτες βοηθώντας το ξεδιάλεγμα του άξιου προϊόντος από του σκάρτου, γιατί αν δεν ξέρεις από που έρχεσαι δεν ξέρεις και που πηγαίνεις.

Ουφ, τα διάβασα όλα.... 52 σελίδες μου βγήκαν στο Word μετά το copy paste!
Πολλές νέες πληροφορίες που δεν είχα ξανακούσει. Μπορεί το βινύλιο να έχει περάσει τη νεότητά του αλλά ποτέ δεν είναι αργά!
Εύγε και ευχαριστώ!